Spółgłoska nosowa dziąsłowa bezdźwięczna

Spółgłoska nosowa dziąsłowa bezdźwięczna
Numer IPA 116 402, 103 432
n̥
Jednostka znakowa

n​̥

Unikod

U+006e U+0325

UTF-8 (hex)

6e cc a5

n̊
Jednostka znakowa

n​̊

Unikod

U+006e U+030a

UTF-8 (hex)

6e cc 8a

Inne systemy
X-SAMPA n_0
IPA Braille↗ ⠝⠠⠫
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska nosowa dziąsłowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: n̥ lub: n̊. Symbol ten pochodzi od znaku ⟨n⟩ (spółgłoska nosowa dziąsłowa) i znaku diakrytycznego oznaczającego bezdźwięczność. Odpowiednik w X-SAMPA to n_0.

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [n][1]:

  • mimo iż dochodzi do zablokowania przepływu powietrza przez tor ustny jamę ustną, podniebienie miękkie jest skierowane w dół i powietrze uchodzi (oprócz ust) przez nos – jest to spółgłoska nosowa;
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub też powietrze uchodzi tylko wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa
  • modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna;
  • język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc zwarcie – jest to spółgłoska dziąsłowa.
  • wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest więc bezdźwięczna.

Warianty

Głoska ta, podobnie jak wiele innych, ma różne warianty, w zależności od sąsiadujących z nią innych głosek. Może to się przejawiać poprzez:

Przykłady

Przykłady w wybranych językach:

Język Słowo IPA Znaczenie Uwagi
Język birmański[2] နှာ [n̥à] 'nos'
Język estoński[3] lasn [ˈlɑsn̥] 'łopatka' Wariant głoski /m/ po głoskach /t, s, h/.
Język islandzki[4] hnífur [ˈn̥ivʏr̥] 'nóż'
Język Jalapa Mazatec[2] - [n̥ɛ] 'wodospad'
Język kildin[5] чоӊтэ [t͡ʃɔn̥te] 'obrócić się'
Język polski[6] kupn [kupn̥] dopełniacz od 'kupno' Wariant głoski /n/.
Język walijski[7] fy nhad [və n̥aːd] 'mój ojciec' Wariant głoski /n/.
Język xumi[8][9] - [Hn̥ɑ̃]
[Hn̥ɔ̃] 		'futro' Wariant głoski /n/.
Język yupik środkowy[10] ceńa [t͡səˈn̥a] 'kraniec'

Przypisy

  1. ↑ Derwojedowa 2005 ↓, s. 51.
  2. ↑ a b PeterP. Ladefoged PeterP., IanI. Maddieson IanI., The Sounds of the World's Languages, Oxford: Blackwell, 1996  (ang.).
  3. ↑ Eva Liina Asu, Pire Teras. Estonian. „Journal of the International Phonetic Association”. 39 (3), s. 367–372, 2009. DOI: 10.1017/s002510030999017x. (ang.). 
  4. ↑ KristjánK. Árnason KristjánK., The Phonology of Icelandic and Faroese, Oxford University Press, 2011  (ang.).
  5. ↑ RimmaR. Kuruch RimmaR., КРАТКИЙ ГРАММАТИЧЕСКИЙ ОЧЕРК СААМСКОГО ЯЗЫКА, 1985  (ros.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
  6. ↑ Derwojedowa 2005 ↓, s. 54.
  7. ↑ Glyn E.G.E. Jones Glyn E.G.E., Welsh Phonology: Selected Readings, Cardiff: University of Wales Press, 1984, s. 40–64  (ang.).
  8. ↑ Katia Chirkova, Yiya Chen. Xumi, Part 1: Lower Xumi, the Variety of the Lower and Middle Reaches of the Shuiluo River. „Journal of the International Phonetic Association”. 43 (3), s. 363–379, 2013. DOI: 10.1017/S0025100313000157. (ang.). 
  9. ↑ Katia Chirkova, Yiya Chen, Tanja Kocjančič Antolík. Xumi, Part 2: Upper Xumi, the Variety of the Upper Reaches of the Shuiluo River. „Journal of the International Phonetic Association”. 43 (3), s. 381–396, 2013. DOI: 10.1017/S0025100313000169. (ang.). 
  10. ↑ StevenS. Jacobson StevenS., A Practical Grammar of the Central Alaskan Yup'ik Eskimo Language, Fairbanks: Alaska Native Language Center, 1995  (ang.).

Bibliografia

  • Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
  • p
  • d
  • e
Płucne
wargowe przedniojęzykowe tylnojęzykowe laryngalne
dwuwar-
gowe 		wargowo-
zębowe 		językowo-
wargowe 		zębo-
we  		przednio-
językowo-
dziąsłowe 		zadziąs-
łowe 		z retroflek-
sją 		podnie-
bienne 		miękko-
podnie-
bienne 		języcz-
kowe 		gardłowe / nagłośniowe krtaniowe
nosowe m̥ m ɱ n̼ n̥ n ɳ̊ ɳ ɲ̊ ɲ ŋ̊ ŋ ɴ
zwarte p b p̪ b̪ t̼ d̼ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ
syczące zwarto-szczelinowe ts dz t̠ʃ d̠ʒ ʈʂ ɖʐ t̠ɕ d̠ʑ
niesyczące zwarto-szczelinowe pɸ bβ p̪f b̪v t̪θ d̪ð tɹ̝̊ dɹ̝ t̠ɹ̠̊˔ d̠ɹ̠˔ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ʡʢ ʔh
syczące szczelinowe s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ
niesyczące szczelinowe ɸ β f v θ̼ ð̼ θ ð θ̠ ð̠ ɹ̠̊˔ ɹ̠˔ ɻ˔ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ h ɦ
półotwarte ʋ̥ ʋ ɹ̥ ɹ ɻ̊ ɻ j̊ j ɰ̊ ɰ ʔ̞
uderzeniowe ⱱ̟ ⱱ ɾ̼ ɾ̥ ɾ ɽ̊ ɽ ɢ̆ ʡ̆
drżące ʙ̥ ʙ r̥ r ʀ̥ ʀ ʜ ʢ
boczne zwarto-szczelinowe tɬ dɮ ʈɭ̊˔ cʎ̝̊ kʟ̝̊ ɡʟ̝
boczne szczelinowe ɬ ɮ ɭ̊˔ ɭ˔ ʎ̝̊ ʎ̝ ʟ̝̊ ʟ̝
boczne półotwarte l̥ l ɭ̊ ɭ ʎ̥ ʎ ʟ̥ ʟ ʟ̠
boczne uderzeniowe ɺ ɭ̆ ʎ̆ ʟ̆
Niepłucne
dwuwar-
gowe 		wargowo-
zębowe 		zębowe przednio-
językowo-
dziąsłowe 		zadziąs-
łowe 		z retroflek-
sją 		podnie-
bienne 		miękko-
podnie-
bienne 		języcz-
kowe 		gardło-
we 		krtaniowe
ejektywne zwarte pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʡʼ
zwarto-
szczelinowe 		t̪θʼ tsʼ t̠ʃʼ ʈʂʼ kxʼ qχʼ
szczelinowe ɸʼ fʼ θʼ sʼ ʃʼ ʂʼ ɕʼ xʼ χʼ
boczne zwarto-
szczelinowe 		tɬʼ cʎ̝̊ʼ kʟ̝̊ʼ
boczne
szczelinowe 		ɬʼ
mlaski nieprzydechowe/
dźwięczne 		ʘ ʘ̬ ǀ ǀ̬ ǃ ǃ̬ ǃ˞ ǃ̬˞ ǂ ǂ̬ ◌ˀ
nosowe ʘ̃ ǀ̃ ǃ̃ ǃ̃˞ ǂ̃ ◌̃ˀ
boczne ǁ ǁ̬
boczne nosowe ǁ̃
iniektywne ɓ̥ ɓ ɗ̥ ɗ ᶑ̥ ᶑ ʄ̊ ʄ ɠ̊ ɠ ʛ̥ ʛ
Z koartykulacją
nosowe
nm wargowo-przedniojęzykowa
ŋm wargowo-miękkopodniebienna
zwarte
tp wargowo-przedniojęzykowa
(bezdźwięczna)
db wargowo-przedniojęzykowa
(dźwięczna)
kp wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
gb wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
qʡ języczkowo-nagłośniowa
szczelinowe
ɧ zadziąsłowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
półotwarte
ʍ wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
w wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
ɫ boczna dziąsłowa welaryzowana
ɥ̊ wargowo-podniebienna (bezdźwięczna)
ɥ wargowo-podniebienna (dźwięczna)