Solanka kolczysta

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

solanka

Gatunek

solanka kolczysta

Nazwa systematyczna

Salsola kali L.
Sp. Pl. 222. 1753^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Solanka kolczysta (Salsola kali L.) – gatunek rośliny z rodziny szarłatowatych^[2], w XX wieku w wyodrębnianej rodzinie komosowatych^[4]. Występuje w Europie, Azji i północnej Afryce^[4], jako roślina zawleczona i zdziczała rośnie także w Ameryce Północnej^[5]. W Polsce rośnie głównie na nizinach^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina naga lub owłosiona, sinozielona, wyprostowana i zwykle z licznymi łukowato wzniesionymi rozgałęzieniami^[4].
Łodyga: Osiąga od 10 do 100 cm wysokości. Jest bruzdowana i białawozielona, często czerwono nabiegła^[4].
Liście: Szydlaste lub równowąskolancetowate, płaskie lub nieco mięsiste. Siedzące i od nasady ku wierzchołkowi zwężają się. Na końcu z kolcem^[4].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo lub po 2–3 w kątach przysadek w kłosokształtnych kwiatostanach wzdłuż szczytowych odcinków pędu. Przysadki podobne do liści – szydlaste i zakończone kolcem, na brzegu błoniaste. Każdy kwiat wsparty jest dwoma dłuższymi od okwiatu podkwiatkami, podobnymi do przysadek i liści. Listki okwiatu w dwóch okółkach. W zewnętrznym są trzy listki szersze, a w wewnętrznym dwa węższe. Listki te są błoniaste, ale podczas owocowania twardnieją i otulają owoc^[4].
Owoce: Błoniaste, kształtu beczułkowatego lub kulistego. Zawierają czarne nasiona^[4].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna, halofit. Rośnie na piaskach i solniskach. Kwitnie od lipca do września. Liczba chromosomów 2n = 36^[5]. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Na pustyniach wiatr pędzi zeschnięte pędy tej rośliny wraz z nasionami, w ten sposób je rozsiewając. Są to tzw. biegacze pustynne^[7].
Roślina o działaniu alergicznym. Przy bezpośrednim kontakcie ze skórą może powodować zapalenie skóry. Jej ostre kolce przebijają skórę i stymulują reakcję uczuleniową. U osób uczulonych powoduje astmę, alergiczny nieżyt nosa i alergiczne zapalenie spojówek^[8].

Systematyka i zmienność

W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki^[4]^[5]:

subsp. kali – występuje na brzegach mórz. Końce listków okwiatu z wyraźnym nerwem środkowym wyciągniętym w kolec. W Polsce rośnie tylko na wybrzeżu. Podgatunek charakterystyczny klasy Cakiletea maritimae^[9].
subsp. ruthenica (Iljin) Soó (synonimy: S. kali subsp. pontica Pallas, S. tragus L., S. ruthenica Iljin, S. australis R.Br.) – występuje na terenach piaszczystych, głównie na obszarach śródlądowych. Końce listków słabo zaostrzone, nerw środkowy słabo wykształcony. Podgatunek charakterystyczny zespołu Salsoletum ruthenicae. Podgatunek wyróżniający zespołu Corispermo-Brometum tectorum.

Zastosowanie

Zawiera dużą ilość soli mineralnych. W krajach Azji Zachodniej popiół pozostały po spaleniu solanki kolczystej mieszano z oliwą z oliwek i otrzymywano w ten sposób ług używany do mycia i prania. W tym samym celu używano także solanki bezbronnej lub solirodu krzaczastego^[7]. W Biblii znajdują się w 3 miejscach odniesienia do takiego zastosowania ługu: (Jr 2,22, Ml 3,2, Dn 13,17)^[7].

Zagrożenia i ochrona

Podgatunek typowy umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) w kategorii zagrożenia VU (narażony)^[10]^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-08-08] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1992, s. 211. ISBN 83-85444-06-8.
↑ ^a ^b ^c Salsola kali. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-08-08]. (ang.).
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.