Rogoźna

Ten artykuł od 2013-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ten artykuł dotyczy dzielnicy Żor. Zobacz też: gromada.

Rogoźna

część miasta i dzielnica Żor
Zabytkowy budynek
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Żory
Data założenia	1295
W granicach Żor	27 maja 1975[1]
SIMC	0945858
Populacja (2001) • liczba ludności	1645
Strefa numeracyjna	(+48) 32
Kod pocztowy	44-240
Tablice rejestracyjne	SZO
Położenie na mapie Żor Rogoźna
Położenie na mapie Polski Rogoźna
Położenie na mapie województwa śląskiego Rogoźna
50°02′07″N 18°39′20″E/50,035198 18,655509

Rogoźna (niem. Rogoisna) – część miasta oraz dzielnica Żor o charakterze podmiejskim i zabudowie jednorodzinnej w południowo-zachodniej części miasta przy drodze wojewódzkiej nr 932 łączącej Wodzisław Śląski i Żory.

Położenie Administracyjne

Usytuowana jest na terenie Rybnickiego Okręgu Przemysłowego, który stanowi fragment południowo-zachodniej części województwa śląskiego. Pod względem administracyjnym ziemia ta należała do księstwa raciborskiego, na terytorium którego w 1818 roku utworzono powiat podzielony dodatkowo w 1954 roku na powiat rybnicki – w części północnej o powierzchni 618 km² i wodzisławski- w części południowej o powierzchni 335 km². w 1975 roku doszło do zmian podziału administracyjnego państwa. Zlikwidowano powiaty, powstały nowe województwa. Odtąd podział miał być dwustopniowy: województwom podlegały miasta i gminy. Żory pozostały w województwie katowickim i zostały miastem, do którego w czerwcu 1975 roku dołączono Rogoźnę. w 1999 roku doszło do nowego podziału państwa, w wyniku którego powstało 16 województw, a Żory znalazły się w województwie śląskim. Rogoźna leży w południowo-zachodniej części miasta. Z północy graniczy z dzielnicą Rowień-Folwarki, z zachodniej z dzielnicą Rój, z południowego wschodu z dzielnicą Osiny, natomiast od wschodu z dzielnicą zachód i dzielnicą Pawlikowski.

Pochodzenie nazwy i herb

Rogoźna po raz pierwszy wzmiankowana została jako wieś założona na prawie polskim iure polonico w księdze Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis w spisanej w latach 1295–1305, we fragmencie Rogosina in una parte decima solvitur more polonico. Była wtedy wsią położoną w pobliżu Rybnika, Żor i Wodzisławia^[2]. Nazwa ta pochodzi od wyrazu „rogoża” (trzcina, sitowie) – to rośliny z rodziny pałkowatcych, służącej do wyrobu koszyków i mat. Etymologia ludowa głosi, iż w XVIII w. właścicielem wsi był człowiek imieniem Roger. Od jego imienia wieś miała zostać nazwana Rogoźna. Inne zapiski podają, że nazwa Rogoźna ma swój pierwowzór w nazwie najwyższego punktu wioski(rogu dzielącego wody na dwie części, z których jedne płyną do Odry, a drugie do Wisły). Z tego działu wód miała nazwę wioska – Rogoźna. Nazwa miejscowa, w przeciwieństwie od ludowej etymologii Rój nie posiada odzwierciedlenia w jej godle. W wyobrażeniu herbowym Rogoźnej, który używane było na pieczęci wsi, a następnie gminy aż do końca XVIII wieku, występuje kura i kogut. Barwy godła prawdopodobnie interpretacją czasów najnowszych.

Dzieje Rogoźnej

Około roku 1300 wieś była podzielona na dwie części. Jedną część uiszczała biskupowi wrocławskiemu dziesięcinę w wysokości 1/4 miarki, druga część była z niej zwolniona. Około 1540 roku Rogoźna znajdowała się w rękach rodziny Wyskota v. Wodnik. Sigismund (w tłum. Zygmunt) Wyskota – późniejszy właściciel Żor – przepisał w 1540 roku oprócz Gotartowic, Rownia, Kłokocina również Rogoźnę swojej żonie Christinie z d. Czernicki. Rodzina ta była w posiadaniu tych ziem do 1565 roku. Według notatek Weltzla właścicielem Rogoźnej od 1572 do 1631 rok była rodzina Rogojskich. Jako pierwszego zarządce wymienia się Johanna Rogojskiego. Ta żyjąca tu w średniowieczu rodzina miała kilku zacnych członków. Stanisław Rogojski służył cesarzowi Maksymilianowi II i Rudolfowi II. Ów Stanisław jako posłaniec cesarza był wysłany do Polski. Georg (Jerzy) Rogojski walczył z Turkami na Morei i tam zginął, trzeci z tej rodziny – Nikolaus (Mikołaj) piastował jakiś wyższy urząd na dworze książąt śląskich. Ród Rogojskich posiadał swój herb – skierowanego w prawo skaczącego jelenia w złotym porożu i dookoła ciała opasanego pasem.

Od 1631 do 1641 r. właścicielem Rogoźnej był Paul (Paweł) Larisch v. Nimsdorf, w latach 1641–1651 wieś była w posiadaniu Wenzela (Wacława) Gusnara z Komorna. Jak podaje Nowack, w 1654 roku Rogoźna miała obowiązek płacić proboszczowi z Boguszowic dziesięcinę, a miastu Żory oddawać 8 talarów na szpital lub przytułek. W późniejszym okresie wieś była własnością rodziny Larisch von Nimsdorf, wreszcie od 1719 do 1749 należała do rodziny von Tluck. W historii wsi podaje się, iż występujące tu dwie jej części nazywane były Rogoźną Dolną i Górną. W roku 1754 i po 1773 jako właściciela Dolnej Rogoźnej podaje się Leopolda Josepha von Larischa. W latach 1758 do 1762 właścicielką Górnej Rogoźnej była Anna v. Schalscha z domu Ziemięcki. W roku 1765 właścicielem Górnej Rogoźnej był v. Manowski. W 1783 roku żyło tutaj 73 mieszkańców, z tego 5 siedlaków i 12 zagrodników. Za Alberta v. Görtz, który władał Rogoźną w latach 1781 do 1796, części Rogoźnej: Górna i Dolna zostały połączone. Zmarł on w wieku 51 lat na puchlinę wodną, nie pozostawiając żadnego potomka. Jego żona zmarła 8 lat wcześniej. Jego bracia Karl, Gottffried, Philipp i dzieci jego szwagra Karla v. Szymoński sprzedali 2 X 1802 roku Rogoźnę panu o nazwisku Rittmeister.

W roku 1818 Wilhelm Rudolf Zawadzki z Gierałtowic sprzedał Rogoźnę Ludvikovi von Pelchrzim und Trzenkowitz (Trzankowice). Jako właściciel Rogoźnej dołożył on wszelkie starania by tworząca się w tym roku szkoła dawała dzieciom solidne wykształcenie. 14 IV 1825 spaliły się zabudowania dobra rycerskie Pelchrzima. Po pożarze przeprowadził się wraz z rodziną do Żor. Na wieść o tragedii odwiedziła go delegacja Żorskich obywateli. W 1832 roku dobra Rogoźnej przeszły w ręce Friderike v. Wojski z domu Ohm v. Januschowski. Kolejne lata przynosiły częste zmiany właścicieli wsi. W maju 1843 roku majątek szlachecki kupił Juliusz Goerlich, w sierpniu tego samego roku odkupił go Wilhelm Freund. Dobra szlacheckie przechodziły kolejno w ręce: 1845 Friedricha Patzlera, 1854 Franza Thannheisera, 1887 jego syna Ferdinanda, 1894 Paula Hofrichtera. W 1894 roku majątek Rogoźnej został częściowo rozparcelowany: 450 morgów zostało przy dworze, 700 morgów rozparcelowano wśród ludzi. Właściciel pozostałego przy dworze majątku zarządzał nim do roku 1909, kiedy to sprzedał go rodzinie Proske z Branitz.

W połowie XIX wieku we wsi dominowała ludność polska. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje stosunki ludnościowe na terenie wsi – „Es befinden sich in Rogoisna 43 Haushaltungen mit 237 polnisch Sprechenden(...).”, czyli w tłumaczeniu na język polski „W Rogoźnej znajduje się 43 gospodarstw domowych z 237 mieszkańcami mówiącymi po polsku(...)”^[3].

Przypisy

Bibliografia

• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.

Linki zewnętrzne

• strona archiwalna