Prut

Ten artykuł od 2020-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ten artykuł dotyczy rzeki na terenie Ukrainy, Rumunii i Mołdawii. Zobacz też: Prut (dopływ Narwi) i inne znaczenia.

Prut

Prut w Worochcie
Kontynent	Europa
Państwo	Ukraina  Rumunia  Mołdawia
Rzeka
Długość	953 km
Powierzchnia zlewni	27 500 km²
Średni przepływ	92 m³/s przy ujściu
Źródło
Miejsce	Czarnohora
Współrzędne	48°09′45,7″N 24°33′15,5″E/48,162700 24,554300
Ujście
Recypient	Dunaj
Miejsce	Giurgiulești, Rumunia / Mołdawia
Współrzędne	45°28′07,7″N 28°12′25,9″E/45,468800 28,207200
Mapa
Dorzecze Prutu
Szlak 953 Czarnohora Czeremosz Jijia 0 → Giurgiulești, Rumunia / Mołdawia
Położenie na mapie Rumunii źródło ujście
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Prut (ukr. Прут Prut, rum. Prut, w starożytności łac. Pyretus) – rzeka w południowo-wschodniej Europie, lewy dopływ Dunaju, rzeka graniczna pomiędzy Rumunią a Mołdawią.

Charakterystyka

Jej długość wynosi 953 km (jest to drugi co do długości dopływ Dunaju), powierzchnia zlewni – ok. 27 500 km² (7790 km² w Mołdawii, 10 989 km² w Rumunii, 8840 km² na Ukrainie), średni roczny przepływ u ujścia – 92 m³/s^{[potrzebny przypis]}. W biegu górnym ma charakter górzysty, ze stromym prawym brzegiem, w niektórych miejscach profil poprzeczny kanału ma wygląd przepaści. W pobliżu miasta Jaremcze znajduje się wodospad Probij, który się robi przez wiosenne powodzie, letnie powodzie deszczowe, zwiększony odpływ zimowy (z powodu odwilży i deszczu). Lodołamanie od stycznia do lutego lub do początku marca.

Źródła Prutu znajdują się w paśmie Czarnohory, u wschodniego podnóża Howerli. Początkowo płynie na północ, następnie zatacza łuk na wschód i przez dłuższy czas płynie na południowy wschód, a w dolnym odcinku – na południe. Dolina Prutu rozdziela Wyżynę Mołdawską w Rumunii i Wyżynę Besarabską w Mołdawii. Prut zbiera z nich liczne drobne dopływy, z których największe to Czeremosz i Jijia (oba prawe). Uchodzi do Dunaju na wschód od Gałacza. Nad Prutem leżą m.in.: Worochta, Jaremcze, Kołomyja, Czerniowce, Kaguł, Ungeny.

Pochodzenie nazwy

W drugim tomie bułgarskich kronik Imana, Jagfar Tarikhi (1680), rzeka Prut jest określana jako Burat. A w traktacie Konstantyna Porfirogenety O zarządzaniu państwem wspomina się rzekę Brut (rozdz. 38) lub Burat (rozdz. 42) – współczesny Prut.

Historia

Rzeka Prut (w języku starogreckim Pyretos lub Poras) była znana Rzymianom.

W XII wieku w dorzeczu Prutu znajdowały się galicyjsko-ruskie miasta, dzisiejszy Gałacz. W XIII wieku tam leżała Ziemia Berladników, a u ujścia Bahlui na starożytnych mapach wyznaczono miasto Brady (później Cecora).

W 1513 przez Prut przeszli Tatarzy, а w 1518 Sułtan Albu'l z Perekopu, którego armia została pokonana i częściowo zatopiona w Prucie wraz z Chugurem Stefanem IV (zwanym Stefanicą). W 1581 roku Tatarzy z ordy jamboluckiej (oczakowskiej) ponownie najechali dolinę Prutu.

W 1563 przeszedł przez Prut z Kozakami kniaź Dymitr Wiśniowiecki Bajda, w 1594 – ataman Seweryn Nalewajko i hetman Grzegorz Łoboda, a w 1621 – sułtan Osman II, który został pokonany pod Chocimiem. W 1653 u brzegu Prutu, w bitwie z armią mołdawską, został śmiertelnie ranny Tymosz Chmielnicki, syn Bohdana Chmielnickiego.

W 1711 odbyła się kampania prucka Piotra I przeciwko Turkom. Po tym, jak armia rosyjska została otoczona przez nieprzyjaciela, Piotr I został zmuszony do zawarcia 23 lipca 1711 nieopłacalnego dla Rosji traktatu pruckiego.

W kampanii tureckiej z 1787 rosyjski feldmarszałek Grigorij Potiomkin założył nad Prutem centralny punkt Kozackiego Wojska Czarnomorskiego. W 1791 zmarł w pobliżu Jass.

Przed II wojną światową górny bieg rzeki pozostawał w granicach Rzeczypospolitej.

Linki zewnętrzne

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Prut

• Prut, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 107 .
• Archiwalne zdjęcia rzeki w bibliotece Polona