Produkcyjniak

 Ten artykuł od 2023-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Lidia Korsakówna w scenie z filmu produkcyjniaka Przygoda na Mariensztacie

Produkcyjniak – gatunek powieści (powieść produkcyjna) lub filmu, realizujący założenia poetyki realizmu socjalistycznego, poświęcony tematowi socjalistycznej przebudowy kraju. Wzory dla tego gatunku ukształtowały się w Związku Radzieckim i zostały zaszczepione na gruncie polskim wraz z proklamowaniem socrealizmu. Za pierwowzór powieści produkcyjnej uznaje się[kto?] utwór literacki Fiodora Gładkowa pod tytułem Cement z 1925.

Powieści produkcyjne powstawały w Polsce Ludowej od 1949 aż do odwilży w 1956. Filmy lub powieści tego gatunku powstawały we wszystkich państwach bloku wschodniego, w niektórych (Albania, Kuba, Rumunia, Wietnam) – nawet do końca lat 80. XX wieku.

Cechy powieści produkcyjnej

  • Miejscem akcji był wielki plac budowy, fabryka, stocznia, kopalnia i tym podobne.
  • Akcja rozpoczynała się najczęściej na przełomie lat 40. i 50., w ramach realizacji planu sześcioletniego.
  • Istniał wyraźny podział na bohaterów pozytywnych (funkcjonariusze idei, członkowie kolektywu, poświęceni sprawom swojego miejsca pracy, pełni wiary i nieczuli na trudy, zawdzięczający swoje sukcesy Polsce Ludowej) i negatywnych (wrogowie klasowi, obcokrajowcy, agenci obcego wywiadu, przedwojenni kapitaliści, wrogowie ustroju). Bohaterowie pozytywni zawsze zwyciężali.
  • Bohaterowie negatywni nie mieli możliwości przedstawienia swojej racji w dyskusji, czytelnik nie poznawał motywów ich działania.
  • Schematyczna fabuła, wzorce postaci i poruszane problemy.
  • Rzeczywistość widziana jako pole walki pomiędzy starym a nowym porządkiem.
  • Wszechwiedzący narrator, dominacja stylu gazetowego[1].

Poruszane wątki

Powieści socrealistyczne najczęściej poruszały następujące wątki:

  • wątek produkcyjny – powieści produkcyjne próbowały przekazać taką wizję świata, w której produkcja jest sprawą nadrzędną wobec jakichkolwiek innych, ponieważ pozwala zbudować nowe, socjalistyczne społeczeństwo.
  • powstawanie nowych wzorów obywatelskich – wzory te przekazywane były przez postać pozytywnego bohatera, obdarzonego „plakatowymi” cechami, pożądanymi w socjalizmie.
  • rodzenie się nowej społeczności – zbiór jednostek w trakcie powieści staje się kolektywem, zbiorowością (samotność była nieprawidłowa lub wroga), połączoną wspólnym celem, poświęcający się dobru swojego zakładu pracy.
  • problem wahającego się inteligenta – wykształcony przed wojną inteligent, uformowany przez społeczeństwo kapitalistyczne, dojrzewa do zrozumienia wielkich planów nowego ustroju, zwalcza w sobie dawne przyzwyczajenia i oddaje swoje umiejętności budowie nowego porządku[2].

Polskie powieści i opowiadania produkcyjne

 Zobacz też: Pryszczaci.

Polskie filmy produkcyjne (wybór)

Zobacz też

Zobacz hasło produkcyjniak w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Zbigniew Jarosiński: Literatura lat 1945-1975. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 50. ISBN 83-01-11998-5.
  2. ↑ Zbigniew Jarosiński: Literatura lat 1945-1975. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 52–53. ISBN 83-01-11998-5.
  3. ↑ Marek Hłasko: Piękni dwudziestoletni. Lublin: Wydawnictwo Niezależne CiS, 1988, s. 26.