Pręgierz

Ten artykuł dotyczy słupa do wymierzania kar. Zobacz też: Pręgierz – skała wspinaczkowa w Dolinie Szklarki.

Pręgierz (niem. Pranger) – słup stojący przeważnie przed ratuszem dawnych miast, służący do wymierzania kar.

Do pręgierza wiązano oszustów dla pokazania ich ludowi, i winowajców, skazanych na hańbę publiczną, chłostę lub wyświecenie, czyli wygnanie z miasta (nazwa wzięła się stąd, że pachołkowie miejscy wyprowadzali skazanego za bramy ze światłem). W mniejszych miastach były pręgierze drewniane, w większych kamienne; czasem na szczycie zdobione postacią rycerza z podniesionym mieczem, np. pręgierz w Poznaniu. Bywały również zdobione maszkaronami (np. w Szydłowcu).

Jednak wielkość miasta nie zawsze miała znaczenie dla materiału użytego do wykonania pręgierza. Za przykład mogą posłużyć dwa miasta: Lwówek Śląski i jeszcze mniejszy Lubomierz na Dolnym Śląsku (do dziś zachował się kamienny pręgierz z pierwszej połowy XVI wieku, znajdujący się obok ratusza miejskiego), a nawet niewielki zamek na górze Chojnik koło Jeleniej Góry (kamienny pręgierz stoi tam do dziś na dziedzińcu obok sali sądowej). Drewniane pręgierze dominowały w okresie średniowiecza, natomiast od czasów nowożytnych wiele z nich zamieniano na kamienne. Drewniane popularne były długo na wsiach, w niektórych majątkach szlacheckich.

Przy każdym pręgierzu znajdowała się żelazna kuna, do przymykania przestępcy na czas kary.

Zobacz też

dyby
gąsior
kłoda
kuna
kamienie hańbiące

Bibliografia

Aleksander Brückner, Encyklopedia staropolska, PWN, Warszawa 1990, wyd. pierwsze fotooffsetowe.
Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1972, wyd. II.