Prądnik

Ten artykuł dotyczy rzeki w Małopolsce. Zobacz też: Prądnik (ujednoznacznienie) i Prudnik (rzeka).
Prądnik
Ilustracja
Prądnik w Ojcowskim Parku Narodowym
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Rzeka
Długość 33,4 (według innych źródeł – 34,5) km
Powierzchnia zlewni

195,8 (według innych źródeł – 192) km²

Średni przepływ

1,32 m³/s

Źródło
Miejsce Sułoszowa
Współrzędne

50°15′40″N 19°44′50″E/50,261111 19,747222

Ujście
Recypient Wisła
Miejsce

Kraków-Łęg

Współrzędne

50°03′37″N 19°59′11″E/50,060278 19,986389

 Szlak
33,4 (według innych źródeł – 34,5)
0 →
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast w centrum znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, poniżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Prądnik (w dolnym biegu na obszarze Krakowa pod nazwą Białucha[1]) – rzeka w województwie małopolskim, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, lewy dopływ Wisły. Inne nazwy rzeki: Prątnik, Promnik, a w biegu górnym Sałaszówka lub Sułoszówka.

Etymologia

Nazwa podstawowa pochodzi od słowa prandky, co znaczy prędki, bystry i nawiązuje do wartkiego nurtu. Używane równolegle określenie Białucha pochodzi natomiast od białego, wapiennego koryta lub od mlecznego koloru wody bogatej w wapienne osady[2].

Tę samą nazwę nosiły pierwotnie (od średniowiecza) osady w dolinie Prądnika, począwszy od wsi Prądnik, która znajdowała się tuż za granicą Kleparza.

Przebieg

Źródła znajdują się we wsi Sułoszowa na Wyżynie Olkuskiej. W górnym biegu płynie głębokim wąwozem (Dolina Prądnika na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego). Rzeka uchodzi do Wisły w Krakowie w okolicach Dąbia. Do roku 1655 uchodził do nieistniejącego już koryta Wisły w okolicy obecnej ulicy Blich.

W górnym biegu występuje pstrąg potokowy oraz kleń, którego ławice można zauważyć nawet w Krakowie. W latach osiemdziesiątych XX wieku występował także pstrąg tęczowy pochodzący z zarybień.

Od początków współczesnego osadnictwa w dolinie Prądnika jego wody były wykorzystywane jako źródło energii dla licznych drobnych zakładów przemysłowych napędzanych kołami wodnymi, takich jak młyny zbożowe, tartaki, folusze, garbarnie, hamernie (kuźnice), szabelnie czy prochownie[3].

Nad Prądnikiem usytuowane są miejscowości: Sułoszowa, Pieskowa Skała, Ojców, Prądnik Korzkiewski, Giebułtów, Januszowice, Pękowice i Zielonki oraz dzielnice Krakowa: Prądnik Biały, Prądnik Czerwony, Stare Miasto i Grzegórzki.

Celem zachowania naturalnie meandrującego koryta rzeki, będącego siedliskiem chronionych gatunków zwierząt, wzdłuż Prądnika utworzono w 2008 roku użytek ekologiczny „Dolina Prądnika” o powierzchni ok. 14 ha (od ul. Górnickiego do granic miasta)[4]. W 2014 roku użytek został w pewnym stopniu zdewastowany przez Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie podczas realizacji zadania „Konserwacja rzeki Białucha”[5].

Dopływy

Dopływami Prądnika/Białuchy są:

Galeria

  • Prądnik w Prądniku Korzkiewskim
  • Białucha w Krakowie, po lewej ul. Nadbrzeżna
    Białucha w Krakowie, po lewej ul. Nadbrzeżna
  • Białucha w Krakowie, pod mostem kolejowym przy ul. Mogilskiej
    Białucha w Krakowie, pod mostem kolejowym przy ul. Mogilskiej
  • Istniejący do lat 60. XX w. Most Sierakowskiego (w jego miejscu znajduje się obecnie ponad dwukrotnie szerszy most drogowy, który leży w ciągu al. 29 Listopada)
    Istniejący do lat 60. XX w. Most Sierakowskiego (w jego miejscu znajduje się obecnie ponad dwukrotnie szerszy most drogowy, który leży w ciągu al. 29 Listopada)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 10, 222.
  2. ↑ Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych – str. 19. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
  3. ↑ Józef Partyka: Ojcowski Park Narodowy, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1976, seria Nauka dla wszystkich nr 276, s. 9
  4. ↑ UCHWAŁA NR LX/782/08 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego Dolina Prądnika
  5. ↑ Małopolscy melioranci zdewastowali użytek ekologiczny „Dolina Prądnika” [online], dzikiezycie.pl [dostęp 2018-05-28]  (ang.).
  6. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 11.
  7. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 67.
  8. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 120.
  9. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 280.

Bibliografia

  • M.M. Baścik M.M., J.J. Partyka J.J., Wody na Wyżynach Olkuskiej i Miechowskiej. Zlewnie Prądnika, Dłubni i Szreniawy, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Ojcowski Park Narodowy, 2011, s. 11–45, ISBN 978-83-88424-67-0 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-27] .
  • Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), ISBN 83-239-9607-5 .