Plutoid
 | Ten artykuł dotyczy klasy masywnych obiektów transneptunowych. Zobacz też: plutonek. |
Plutoidy – klasa obiektów astronomicznych, obiegających Słońce poza orbitą Neptuna, które posiadają na tyle dużą masę, żeby mogły dzięki siłom własnej grawitacji uzyskać kształt zbliżony do sferycznego. Plutoidy nie wyczyściły otoczenia swojej orbity z innych obiektów i z tej racji nie mogą być zaliczane do kategorii planet. Księżyce plutoidów nie należą do plutoidów, nawet wtedy, gdy są wystarczająco masywne, aby przybrać kształt kulisty. Nazwa tej klasy obiektów pochodzi od odkrytej w 1930 roku planety karłowatej Pluton.
Potrzeba wprowadzenia takiej klasy pojawiła się w związku z odkrywaniem w pasie Kuipera i dalej coraz większej liczby obiektów transneptunowych, które swymi rozmiarami i cechami przypominają Plutona. Wszystkie plutoidy są jednocześnie planetami karłowatymi.
Nazewnictwo
Roboczy projekt Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU) przedstawiony 16 sierpnia 2006 roku proponował określenie „plutony”[a] jako nazwę nowej klasy obiektów[1]. 24 sierpnia 2006 r. na kongresie IAU w Pradze przyjęta została propozycja zdefiniowania nowej klasy obiektów transneptunowych podobnych do Plutona, nie określono jednak jej nazwy[2], odrzucając[3] propozycję nadania jej nazwy „obiektów plutonowych”[4].
W czerwcu 2008 roku na spotkaniu Komitetu Wykonawczego IAU w Oslo zatwierdzono ostateczną nazwę „plutoidy” dla tej grupy obiektów, zaproponowaną przez IAU Committee on Small Body Nomenclature[5][b].
Charakterystyka plutoidów
Do klasy plutoidów należą ciała niebieskie, które obiegają Słońce w czasie dłuższym niż 200 lat, mają orbity o dużym mimośrodzie i nachyleniu do ekliptyki. Ich masy powinny być wystarczająco duże, by uformować te obiekty w kształt zbliżony do kuli. Termin ten nie jest zdefiniowany dla ciał poza Układem Słonecznym.
Przedstawiciele
Znane są co najmniej 23 obiekty transneptunowe odpowiednio duże, żeby z wysokim prawdopodobieństwem mogły zostać uznane za plutoidy, kolejne 25 prawdopodobnie też kwalifikuje się do tej grupy[6]. Jednak obecnie Międzynarodowa Unia Astronomiczna zalicza do tej grupy tylko cztery największe z nich[7][8]:
- (134340) Pluton
- (136108) Haumea
- (136199) Eris
- (136472) Makemake
Obecnie (2015) tylko jeden plutoid był badany z bliska przez sondę kosmiczną: 14 lipca 2015 roku sonda New Horizons minęła Plutona[9].
Uwagi
- ↑ Dla odróżnienia w języku polskim pisownia nazwy własnej planety karłowatej „Pluton” jest zapisywana wielką literą, pojęcie „pluton” – jako nowo definiowane określenie obiektu w klasie planet karłowatych było zapisywane małą literą, gdyż miało określać całą grupę ciał o podobnych właściwościach.
- ↑ Jednak IAU Working Group for Planetary System Nomenclature (WG-PSN), która w wyniku błędów w komunikacji nie wzięła udziału w akceptacji, nazwy odrzuciła jej stosowanie.
Por.: Division III (Planetary Systems Sciences): Triennial Report 2006–2009. „Proceedings of the International Astronomical Union”. Volume 4, Transactions T27A (Transactions IAU), s. 150, 2008-12. Karel A. van der Hucht (red.). DOI: 10.1017/S1743921308025398. (ang.).
Przypisy
- ↑ The IAU draft definition of „planet” and „plutons”. IAU, 2006-08-16. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).
- ↑ Resolutions 5 and 6: „Definition of a Planet in the Solar System” AND „Pluto”. IAU, 2006-08-24. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).
- ↑ IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes. IAU, 2006-08-24. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).
- ↑ The Final IAU Resolution on the definition of "planet" ready for voting. IAU, 2006-08-24. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).
- ↑ Plutoid chosen as name for Solar System objects like Pluto. IAU, 2008-06-11. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).
- ↑ Michael E. Brown: How many dwarf planets are there in the outer solar system?. Caltech, 2015-07-13. [dostęp 2015-07-14].
- ↑ Fourth dwarf planet named Makemake. IAU, 2008-07-19. [dostęp 2015-07-14]. (ang.).
- ↑ IAU names fifth dwarf planet Haumea. IAU, 2008-09-17. [dostęp 2015-07-14]. (ang.).
- ↑ NASA's Three-Billion-Mile Journey to Pluto Reaches Historic Encounter. The Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory, 2015-07-14. [dostęp 2015-07-14]. (ang.).
- p
- d
- e
Masywne obiekty transneptunowe
| Pas Kuipera | |
|---|---|
| Dysk rozproszony |
- ↑ a b c d plutoidy, czyli transneptunowe planety karłowate
- ↑ a b c klasyfikowane też oddzielnie jako obiekty odłączone
