Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego

Oddany przed 1930 gmach Urzędu

Historia

Państwo

Polska

Sformowanie

1927

Rozformowanie

1939

Dowódcy

Ostatni

gen. bryg. Kazimierz Sawicki

Organizacja

Dyslokacja

garnizon Warszawa

Podległość

Ministerstwo Spraw Wojskowych

Multimedia w Wikimedia Commons

Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (PUWFiPW) – instytucja w Wojsku Polskim w II Rzeczypospolitej.

Utworzony w 1927 r.^[1] z inicjatywy Józefa Piłsudskiego. Zastąpił Naczelną Radę Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Urząd koordynował działalność urzędów i organizacji społecznych w zakresie podnoszenia kultury fizycznej oraz przysposobienia wojskowego. Współpracował z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego^[2].

Struktura organizacyjna i obsada personalna

Pokojowa obsada personalna urzędu w marcu 1939^[3]^[a]

dyrektor urzędu – gen. bryg. Kazimierz Sawicki
zastępca dyrektora – ppłk piech. Stanisław II Klementowski
oficer ordynansowy – kpt. san. Józef Szeremeta
oficer do zleceń – mjr piech. Franciszek Orawiec †1940 Katyń
oficer do zleceń – mjr piech. Włodzimierz Stanisław Sekunda
oficer do prac specjalnych – kpt. adm. (piech.) Jan Franciszek Kryska
główny inspektor – ppłk piech. Ignacy Bobrowski
inspektor – mjr piech. Ryszard Józef Kłosiński
inspektor – mjr piech. Józef Julian Uhacz
szef wydziału ogólno-organizacyjnego – mjr adm. (piech.) Jan Cichocki
kierownik referatu ogólnego – kpt. piech. Wacław Franciszek Kuliszewski
kierownik referatu ewidencji personalnej – mjr adm. (piech.) Stanisław II Wójcik †1940 Katyń
kierownik referatu ds. specjalnych – mjr adm. (art.) Juliusz Stanisław Zdanowski †1940 Katyń
kierownik referatu prasy i propagandy – kpt. piech. Ludwik Edward Iskierko
szef wydziału PW – ppłk piech. Władysław Paweł Turyczyn
szef wyszkolenia – mjr piech. Henryk Otton Jiruszka (→ oficer sztabowy pstrz. piesz.)
kierownik referatu PW konnego – mjr kaw. kontr. Stanisław Młodzianowski
kierownik referatu PW specjalnego – kpt. piech. Tytus Stanisław Żychowski
kierownik referatu młodzieżowo-sportowego – kpt. adm. (piech.) Rafał Szuszkiewicz^[b] †1940 Katyń
referent – kpt. piech. Edmund Ludwik Wojtal

Osobny artykuł: Legia Akademicka.

Komenda Naczelna Legii Akademickiej

komendant naczelny LA - płk dypl. art. Tadeusz Roman Tomaszewski
zastępca komendanta - mjr dypl. piech. Edward Izydor Wojciechowski
szef sztabu - mjr piech. Zdzisław Szydłowski
szef wydziału ogólno-organizacyjnego - mjr piech. Walerian Tumanowicz
szef wydziału szkolenia - mjr piech. Józef Weisbach
szef wydziału studiów - kpt. adm. (piech.) Ludwik Szeląg
szef wydziału WF i Sportu – ppłk piech. Kazimierz Kierkowski
kierownik referatu opieki lekarskiej – kpt. lek. dr Marian II Grodzki †1940 Charków
kierownik programowego i studiów – kpt. piech. Piotr Laurentowski
kierownik referatu sportu – kpt. adm. (piech.) Marian Warmuzek †1940 Charków
kierownik referatu WF za granicą – mjr adm. (piech.) Franciszek Julian Znamirowski
kierownik referatu wyszkolenia – kpt. adm. (piech.) Piotr Zbigniew Ilkowski †1940 Katyń
szef wydziału zaopatrzenia – mjr int. Bolesław Franciszek Pogonowski
kierownik referatu budżetowego – kpt. int. Karol Mikołaj Godlewicz
referent – kpt. int. kontr. Kazimierz Grudziński
kierownik referatu materiałowego – kpt. int. Władysław II Grzeszkiewicz
referent – kpt. int. Czesław Boratyński
kierownik referatu cenzury – kpt. int. Ignacy Ziółkowski

Osobny artykuł: Związek Strzelecki.

Komenda Główna Związku Strzeleckiego

komendant główny ZS – płk piech. Józef Tunguz-Zawiślak
zastępca komendanta – ppłk piech. Stefan Leukos-Kowalski †1940 Katyń
szef sztabu – mjr piech. Marian Benedykt Janowski
inspektor terenowy – mjr dypl. piech. Antoni Franciszek Dąbrowski
inspektor terenowy – mjr piech. Stanisław Stawarz †1940 Katyń
inspektor terenowy – kpt. adm. (piech.) Stanisław II Zarębski †1944 Oflag VI B Dössel
inspektor terenowy – mjr piech. Karol Juliusz Jan Olechowski
kierownik referatu – kpt. adm. (san.) Marian Kurleto †1940 Katyń
kierownik referatu – kpt. adm. (piech.) Mieczysław Franciszek Marcinek
kierownik referatu – kpt. adm. (art.) Wojciech Bursa †1940 Katyń

Osobny artykuł: Junackie hufce pracy.

Komenda Junackich Hufców Pracy

komendant główny JHP – płk adm. (piech.) Bogusław Kunc
zastępca komendanta – ppłk piech. Jan Michnowicz
szef sztabu – mjr piech. Władysław Czoch
inspektor główny – mjr piech. Michał Hurczyn †1940 Katyń
szef służby zdrowia – ppłk dr Władysław Marian Radziszewski
szef Wydziału ogólno-organizacyjnego – mjr piech. Stanisław II Liszka
kierownik referatu – kpt. adm. (piech.) Edward Marian Doskocil
kierownik referatu – kpt. int. Józef II Gołębiowski
szef wydziału wyszkolenia – mjr int. Jan Janik †1940 Katyń
kierownik referatu – kpt. piech. Marian Gawęda
kierownik referatu – kpt. łączn. Aleksander Severin
kierownik referatu – kpt. sap. Tadeusz II Marynowski

Osobny artykuł: Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny.

Komenda Główna Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny

oficer sztabowy do zleceń specjalnych – ppłk piech. Jan Świątecki †1940 Charków
kierownik referatu – kpt. adm. (piech.) Zygmunt Szerauc

Jednostki organizacyjne Przysposobienia Wojskowego

Okręgowe urzędy WFiPW^[6]

1 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie
2 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie
3 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie
4 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi
5 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie
6 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie
7 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu
8 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu
9 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu nad Bugiem
10 Okręgowy Urząd WFiPW w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu

Osobny artykuł: Obwodowe i powiatowe komendy Przysposobienia Wojskowego.

Jednostki organizacyjne Przysposobienia Wojskowego w marcu 1939^[7]

Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Warszawa (przy PUWFiPW) – kpt. adm. (piech.) Rafał Szuszkiewicz
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Lublin (przy 8 pp Leg.) – kpt. piech. Stefan Sauter
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Grodno (przy 81 pp) – kpt. adm. (piech.) Józef III Jabłoński
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Wilno (przy 6 pp Leg.) – kpt. piech. Jan Kabziński
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Łódź (przy 28 pp) – kpt. adm. (piech.) Jan III Konopacki
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Kraków (20 pp) – kpt. piech. Adam Lambert Budzyński
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Katowice (przy Rejonie WFiPW 23 DP) – kpt. adm. (piech.) Stanisław Juchnowicz
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Lwów (przy 40 pp) – kpt. adm. (piech.) Ludwik Wiśniewski
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Poznań (przy 58 pp) – kpt. piech. Jerzy Łapiński
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Toruń (przy 63 pp) – kpt. piech. Józef Telowski
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Brześć nad Bugiem (przy 82 pp) – kpt. adm. (piech.) Michał Wincenty Bidas
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Przemyśl (przy 38 pp) – kpt. piech. Jerzy Szatz

Morski Rejon WFiPW w Gdyni^[8]

kierownik – płk dypl. piech. Józef Sas-Hoszowski
kierownik referatu zaopatrzenia – kpt. piech. Antoni Urbaniak
kierownik referatu organizacyjnego – kpt. piech. Jerzy Wierzbowski
kierownik referatu wyszkolenia – kpt. adm. (piech.) Stefan Śliwiński
200 Obwód PW (Gdynia przy 2 mors. bs) – mjr piech. Stanisław Zaucha
201 Obwód PW (Gdynia przy 2 mors. bs) – mjr piech. Władysław II Sikorski
202 Obwód PW (Gdynia przy 1 mors. bs) – kpt. adm. (piech.) Adam Stefan Pasiewicz
203 Obwód PW (Gdynia przy 2 mors. bs) – kpt. piech. Marian Antoni Mordawski
Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego Gdynia (przy 2 mors. bs) – p.o. kpt. adm. (piech.) Stefan Śliwiński

Osobny artykuł: Dowództwo Korpusu Ochrony Pogranicza.

Urząd WFiPW KOP^[9]

300 Rejon PW „Wilno” (Wilno przy pułku KOP „Wilno”)
301 Rejon PW „Nowogródek” (Baranowicze przy pułku KOP „Wołożyn”)
302 Rejon PW „Polesie” (Sarny przy pułku KOP „Sarny”)
303 Rejon PW „Wołyń” (Równe przy pułku KOP „Zdołbunów”)
304 Rejon PW „Podole” (Czortków przy Brygadzie KOP „Podole”)

Uwagi

↑ Wykaz zawiera obsadę urzędu według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[4].
↑ kpt. adm. (piech.) Rafał Szuszkiewicz pełnił jednocześnie funkcję kierownika Okręgowego Ośrodka WF w Warszawie^[5].

Przypisy

↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 stycznia 1927 r. w sprawie utworzenia Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, Rady Naukowej Wychowania Fizycznego, oraz Wojewódzkich, Powiatowych i Miejskich Komitetów Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (Monitor Polski 1927 Nr 26 Poz. 59), Rozporządzenie wykonawcze Ministra Spraw Wojskowych z 21 marca 1927 (M.P. z 1927 r. poz. 151) zmienione 4 sierpnia 1930 (M.P. 1930 nr 254 poz. 345). Rozporządzenie wykonawcze Ministra Spraw Wojskowych z 14 listopada 1929 r. (M.P. z 1929 r. poz. 651)
↑ Encyklopedia PWN ↓.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 444-445.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 296, 444, 685.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 511, 513, 515, 517, 518, 520, 522, 524, 526, 528.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 670-685.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 914-915.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 919, 942-943.

Bibliografia

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-09-07] .

Encyklopedia internetowa: