Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Pałac w Gładyszach
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Pałac w Gładyszach
54,156618°N19,920136°E/54,15661819,920136
Multimedia w Wikimedia Commons
Pałac w ruinie, stan 2010 r.
Pałac w Gładyszach – osiemnastowieczny zespół pałacowo-parkowy w Gładyszach, pierwotnie należący do rodziny Dohnów. W 2020 rozebrano ruiny pałacu i na ich miejscu postawiono atrapę zabytku.
Wieś Gładysze (nazwa w języku niemieckim: Schlodien[2]) od 1643 była własnością Dohnów. W miejscowości znajdował się niewielki dwór mieszkalny. W 1688 Christoph zu Dohna, z uwagi na wzrost swojej pozycji społecznej i zawodowej oraz wskutek pożaru pałacu w Morągu postanowił wznieść nowy pałac w Gładyszach. Projekt obiektu wykonał francuski architekt Jean de Bodt. Budowla powstała w latach 1701-1704 w stylu baroku holenderskiego, pod nadzorem Johanna Caspara Hindersina, który był już autorem projektu budynków gospodarczych[3]. W kompleksie pałacowym znalazły się budynki wozowni i stajni oraz dwukondygnacyjna kuchnia[3].
Na przełomie XVIII i XIX w. w otaczającym pałac parku powstały drewniana chata w stylu ludowym (umieszczono w niej bawialnię dla dzieci), domek myśliwski i herbaciarnia w stylu chińskim. W 1858 do pałacu dobudowano oranżerię, latem adaptowaną na jadalnię[3].
Po śmierci ostatnich właścicieli Gładysz, braci Wilhelma-Christopha i Carla-Emanuela, którzy polegli w II wojnie światowej, ich matka i siostry opuściły pałac i udały się do Westfalii. Porzucony pałac został splądrowany i zdewastowany. Przechowywana w nim kolekcja 250 obrazów częściowo zachowała się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur. Pałac został zaadaptowany na magazyn PGR, a następnie całkowicie porzucony, po czym wydzierżawiony prywatnemu właścicielowi. W 1986 uległ zniszczeniu wskutek pożaru i od tego momentu pozostawał w ruinie[3].
Architektura
Dwukondygnacyjny pałac w Gładyszach został wzniesiony w stylu barokowym na planie spłaszczonej litery H, kryty dachem mansardowym. Na osi elewacji frontowej znajdował się trójosiowy pseudoryzalit. Fasadę zdobił rząd pilastrów jońskich, które podtrzymywały naczółek z kartuszem herbowym Dohnów[3]. Wnętrze obiektu dekorował Carl Florus zu Dohna, który zaprojektował na jego potrzeby sztukaterie, kominki i stolarkę artystyczną oraz współprojektował otaczający pałac ogród[3].
Pałac otaczał ogród z sześcioma stawami. W latach 1867-1868 Johann Larass zaprojektował przekształcenie ogrodu w romantyczny park; jedynie w najbliższym sąsiedztwie pałacu zachowano pierwotny układ regularnego barokowego ogrodu[3].
Linki zewnętrzne
Strona Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Warmii i projektu odbudowy pałacu w Gładyszach
↑Historia obiektu. [dostęp 2012-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-29)].
↑ abcdefgM. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich. Dobra utracone czy ocalone. Olsztyn: Wspólnota Kulturowa BORUSSIA, 1999, s. 68-72. ISBN 83-909724-4-1.
nr rej. G/59 z 20.03.1963 
