Odczynnik Nesslera

Pozytywny wynik próby Neßlera

Odczynnik Neßlera (Nesslera) – zasadowy roztwór tetrajodortęcianu(II) potasu, K2[HgI4], stosowany głównie jako odczynnik chemiczny do wykrywania jonów amonowych, NH4+. Próbę należy prowadzić w roztworach alkalicznych lub obojętnych, gdyż kwasy rozkładają K2[HgI4] do HgI2[1]. Odczynnik ten został opracowany przez niemieckiego chemika Juliusa Neßlera (1827–1905)[2].

Sposoby przygotowania odczynnika:

  1. Jodek rtęci(II) (HgI2) rozpuszcza się w roztworze jodku potasu KI. Otrzymany roztwór rozcieńcza się i dodaje stałego lub 6 M roztworu wodorotlenku potasu (KOH). Powstały ewentualnie osad oddziela się przez dekantację. Odczynnika nie należy długo przechowywać.
  2. Do roztworu chlorku rtęci(II) (HgCl2) dodaje się jodku potasu do wytrącenia i dalej do rozpuszczenia osadu jodku rtęci(II). Otrzymany roztwór alkalizuje się dodatkiem stałego wodorotlenku potasu.

Oznaczanie jonów amonowych

Próba Neßlera, obok metody indofenolowej, jest jedną z podstawowych metod chemicznych oznaczania amoniaku i soli amonowych[3].

W wyniku reakcji z jonami amonowymi powstaje jodek zasady Millona[a]:

NH+
4 + 2[HgI
4]2−
 + 4OH−
 → [Hg
2N]I + 7I−
 + 4H
2O

Żółte zabarwienie roztworu lub w większych stężeniach wytrącenie brunatnego osadu jest dowodem obecności jonów amonowych. Reakcja jest bardzo czuła[1].

Analiza spektrofotometryczna uzyskanych roztworów pozwala na ilościowe określenie stężenia amoniaku lub soli amonowych[6]. Pomiar absorbancji wykonuje się przy 420–450 nm[7][3]. Analizę można też wykonać kolorymetrycznie, za pomocą prostego kolorymetru o nazwie Nessleryzer[8].

Inne zastosowania

Detekcja aldehydów i ketonów

Odczynnik Neßlera pozwala też na wykrywanie aldehydów i ketonów, np. jako zanieczyszczeń eteru dietylowego. Przy pozytywnym wyniku pojawia się słaba opalescencja roztworu[9].

Preparatyka

Reakcja odczynnika Neßlera z acetylenem prowadzi do wytrącenia bezpostaciowego acetylenku rtęci(II), HgC2 (prawdopodobnie w formie hydratu 3HgC2·H2O), o właściwościach wybuchowych[10].

Uwagi

  1. ↑ Sole zasady Miltona mają wzór [Hg
    2    N]X    , gdzie X to Cl, Br lub I[4][5].

Przypisy

  1. ↑ a b Tadeusz Lipiec, Zdzisław Stefan Szmal: Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej. Wyd. 4. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1976, s. 255-256.
  2. ↑ JuliusJ. Neßler JuliusJ., Über das Verhalten des Jodquecksilbers und der Quecksilberverbindungen überhaupt zu Ammoniak und über eine neue Reaction auf Ammoniak. Inaugural-Dissertation, Freiburg im Breisgau: Universitätsbuchdruckerei von H.M. Poppen, 1856 [dostęp 2021-02-02]  (niem.).
  3. ↑ a b JohnJ. Wolf JohnJ. i inni, Air, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 94–95, DOI: 10.1002/14356007.b07_403.pub2  (ang.).
  4. ↑ Srinath D.S.D. Arora Srinath D.S.D., William N.W.N. Lipscomb William N.W.N., M.C.M.C. Sneed M.C.M.C., Some Aspects of Reactions between Ammonia and Mercury(I) Compounds, „Journal of the American Chemical Society”, 73 (3), 1951, s. 1015–1018, DOI: 10.1021/ja01147a039 [dostęp 2021-02-02] .
  5. ↑ HubertH. Schmidbaur HubertH., AnnetteA. Schier AnnetteA., Mercurophilic Interactions, „Organometallics”, 34 (11), 2015, s. 2048–2066, DOI: 10.1021/om501125c [dostęp 2021-02-02]  (ang.).
  6. ↑ Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 24. ISBN 0-07-049439-8.
  7. ↑ J.D.J.D. Chanley J.D.J.D., Edward.E. Feageson Edward.E., A Study of the Hydrolysis of Phosphoramides. II. Solvolysis of Phosphoramidic Acid and Comparison with Phosphate Esters, „Journal of the American Chemical Society”, 85 (8), 1963, s. 1181–1190, DOI: 10.1021/ja00891a033 [dostęp 2021-02-02]  (ang.).
  8. ↑ C. Chambers, A.K. Holliday: Modern Inorganic Chemistry. Butterworths, 1975, s. 222.
  9. ↑ WilhelmW. Heitmann WilhelmW., GüntherG. Strehlke GüntherG., DieterD. Mayer DieterD., Ethers, Aliphatic, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 5, DOI: 10.1002/14356007.a10_023  (ang.).
  10. ↑ Mercuric Acetylide, [w:] RobertR. Matyáš RobertR., JiříJ. Pachman JiříJ., Primary Explosives, Springer, 2013, s. 318–320, DOI: 10.1007/978-3-642-28436-6_12, ISBN 978-3-642-28435-9  (ang.).
Encyklopedia internetowa (rodzaj indywiduum chemicznego):
  • SNL: Nesslers_reagens
  • DSDE: Nesslers_reagens