Nocek wąsatek

Nocek wąsatek
Myotis mystacinus[1]
(Kuhl, 1817)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

nietoperze

Podrząd

mroczkokształtne

Nadrodzina

Vespertilionoidea

Rodzina

mroczkowate

Podrodzina

nocki

Rodzaj

nocek

Podrodzaj

Myotis

(bez rangi) grupa gatunkowa mystacinus
Gatunek

nocek wąsatek

Synonimy
  • Vespertilio mystacinus Kuhl, 1817[2]
  • Vespertilio collaris Schinz, 1821[3]
  • Vespertilio schinzii C.L. Brehm, 1827[4]
  • Vespertilio humeralis Baillon, 1834[5]
  • Vespertilio schrankii Wagner, 1843[6]
  • Brachyotus mystacinus var. nigricans[a] Koch, 1865[7]
  • Brachyotus mystacinus var. rufofuscus Koch, 1865[7]
  • Vespertilio mystacinus var. nigricans[b] Fatio, 1869[8]
  • Vespertilio lugubris Fatio, 1869[9]
  • Vespertilio mystacinus, nigro-fuscus Fitzinger, 1871[10]
Podgatunki
  • M. m. mystacinus (Kuhl, 1817)
  • M. m. caucasicus Tsytsulina, 2000[11]
  • M. m. occidentalis Benda, 2000[12]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[13]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nocek wąsatek[14][15] (Myotis mystacinus) – gatunek ssaka z podrodziny nocków (Myotinae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1817 roku niemiecki przyrodnik Heinrich Kuhl, nadając mu nazwę Vespertilio mystacinus[2]. Holotyp pochodził z Niemiec[16].

Myotis mystacinus należy do podrodzaju Myotis i grupy gatunkowej mystacinus[17]. Kilka gatunków było wcześniej zgrupowanych jako morfogrupa „whiskered Myotis” (np. M. mystacinus, M. muricola, M. browni, M. davidii, M. sibiricus, M. brandtii) w podrodzaju Selysius, ale dane genetyczne wskazują, że ta grupa jest parafiletyczna[17]. M. mystacinus jest sympatryczny z M. davidii na Bliskim Wschodzie, gdzie odpowiednie rozmieszczenie wymaga wyjaśnienia[17]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[17]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
M. m. caucasicus Myotis mystacinus caucasicus Tsytsulina, 2000 Kordon Kisza, północna część Kaukaskiego Rezerwatu Biosfery, Kraj Krasnodarski, południowa Rosja[11].
M. m. occidentalis Myotis mystacinus occidentalis Benda, 2000 Linares de Riofrío, prowincja Salamanka, zachodnia Hiszpania[12].

Etymologia

  • Myotis: gr. μυς mus, μυός muos „mysz”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”[18].
  • mystacinus: gr. μυσταξ mustax, μυστακος mustakos „wąsy”, od μασταξ mastax, μαστακος mastakos „szczęki, usta”, od μασαομαι masaomai „żuć, gryźć”[19].
  • caucasicus: nowołac. Caucasicus „kaukaski”, od łac. Caucasius „kaukaski, z Kaukazu”, od Caucasus „góry Kaukaz”, od gr. Καυκασος Kaukasos „góry Kaukaz”[20][11].
  • occidentalis: łac. occidentalis „zachodni”, od occidens, occidentis „zachód”, od occidere „ustawić, określić”[21][12].

Zasięg występowania

Nocek wąsatek występuje w Eurazji i Afryce, zamieszkując w zależności od podgatunku[17]:

  • M. mystacinus mystacinus – rozpowszechniony w Europie na północ do 64°N, od południowej Skandynawii do północnej części Półwyspu Iberyjskiego i Grecji; także Korsyka i Kreta.
  • M. mystacinus caucasicus – Turcja, Liban i Kaukaz, z zasięgiem rozciągającym się na północny i północno-wschodni Iran.
  • M. mystacinus occidentalis – północna część Półwyspu Iberyjskiego i północne Maroko.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 35–48 mm, długość ogona 30–43 mm, długość ucha 12–15 mm, długość tylnej stopy około 7 mm, długość przedramienia 32–36,5 mm; masa ciała 4–7 g[22]. Mały gatunek. Sierść na grzbiecie kasztanowa lub czarna z jaśniejszymi końcówkami, na brzuchu jaśniejsze. Ucho, pyszczek i błony lotne ciemne lub wręcz czarne. Na zewnętrznym brzegu ucha znajduje się wycięcie. Koziołek nożowaty, sięgający połowy długości ucha. Błona skrzydła przyczepiona do nasady palców. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem. Poza ostrogę może wystawać mały fałd skórny. Koniec ogona wystaje poza błonę ogonową na 2 mm. Wzór zębowy: I 2 3 {\displaystyle {\tfrac {2}{3}}} C 1 1 {\displaystyle {\tfrac {1}{1}}} P 3 3 {\displaystyle {\tfrac {3}{3}}} M 3 3 {\displaystyle {\tfrac {3}{3}}} = 38[22]. Kariotyp wynosi 2n = 44 i FNa = 50[22].

Ekologia

Siedlisko

Preferuje tereny górskie i słabiej zalesione niż w przypadku podobnego nocka Brandta[23]. Jego letnimi kryjówkami są głównie budynki, niekiedy również dziuple[24]. Zimą spotykany jest w podziemiach, zarówno naturalnych (jaskinie), jak i sztucznych (sztolnie, fortyfikacje).

Tryb życia

Odżywia się drobnymi owadami, chwytanymi najczęściej w locie, w niewielkiej odległości od drzew i innych przeszkód. Najdłuższy obserwowany wiek w warunkach naturalnych to 24 lata.

Ochrona

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie[25].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Nie Vespertilio nigricans Schinz, 1821.
  2. ↑ Nie Vespertilio nigricans Schinz, 1821; nie Brachyotus mystacinus var. nigricans Koch, 1865.

Przypisy

  1. ↑ Myotis mystacinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
  2. ↑ a b H. Kuhl. Die deutschen Fledermäuse. „Annalen der Wetterauischen Gesellschaft für die gesammte Naturkunde”. 4 (1), s. 15, 1818. (niem.). 
  3. ↑ H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 1: Säugethiere und Vögel. Stuttgart und Tübingen: in der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1821, s. 177. (niem.).
  4. ↑ Ch.L. Brehm: Einige merkwürdige Beobachtungen über die Fledermäuse. W: Ch.L. Brehm: Ornis oder das Neueste und Wichtigste der Vögelkunde: in Verbindung mit mehreren Naturforschern. Cz. 3. Jena: August Schmid, 1827, s. 27. (niem.).
  5. ↑ L.A.F. Baillon. Catalogue des Mammifères, Oiseaux, Reptiles, Poissons et Mollusques testacés marins, observés dans l’arrondissement d’Abbeville. „Mémoires de la Société Zoologique d’Abbeville”. 1833, s. 50, 1833. (fr.). 
  6. ↑ J.A. Wagner. Bericht über die Leistungen in der Naturgeschichte der Säugthiere während des Jahres 1842. „Archiv für Naturgeschichte”. 9 (2), s. 25, 1843. (niem.). 
  7. ↑ a b C. Koch. Das Wesentliche der Chiropteren mit besonderer Beschreibung der in dem Herzog thum Nassau und in den an grän zenden landes theilen vorkommenden Fledermäus. „Verein für Naturkunde im Herzogthum Nassau”. 18, s. 444, 1865. (niem.). 
  8. ↑ Fatio 1869 ↓, s. 92.
  9. ↑ Fatio 1869 ↓, s. 93.
  10. ↑ L.J.F.J. Fitzinger. Kritische Durchsicht der Ordnung der Flatterthiere oder Handflügler (Chiroptera). Familie der Fledermäuse (Vespertiliones). VII. Abtheilung. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 63 (1), s. 217, 1871. (niem.). 
  11. ↑ a b c Benda i Tsytsulina 2000 ↓, s. 361.
  12. ↑ a b c Benda i Tsytsulina 2000 ↓, s. 360.
  13. ↑ I.I. Coroiu I.I., Myotis mystacinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-07]  (ang.).
  14. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 129. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  15. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 224, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Myotis mystacinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-07].
  17. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher , W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 270. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  18. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 442, 1904. (ang.). 
  19. ↑ The Key to Scientific Names ↓, mystacinus [dostęp 2022-08-07] .
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, caucasicus [dostęp 2022-08-07] .
  21. ↑ The Key to Scientific Names ↓, occidentalis [dostęp 2022-08-07] .
  22. ↑ a b c R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Molossidae (Free-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 956. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
  23. ↑ KK. KUREK KK., LOW ABUNDANCE OF THE WHISKERED BAT MYOTIS MYSTACINUS (KUHL, 1817) IN POLAND ‒ CONSEQUENCE OF COMPETITION WITH PIPISTRELLE BATS?, „Applied Ecology and Environmental Research”, 15 (4), 2017, s. 241–248, DOI: 10.15666/aeer/1504_241248, ISSN 1589-1623 [dostęp 2022-12-31] .
  24. ↑ KorneliuszK. Kurek KorneliuszK. i inni, Home range size, habitat selection and roost use by the whiskered bat (Myotis mystacinus) in human-dominated montane landscapes, „PLOS One”, 15 (10), 2020, e0237243, DOI: 10.1371/journal.pone.0237243, ISSN 1932-6203, PMID: 33035231, PMCID: PMC7546482 [dostęp 2022-12-31]  (ang.).
  25. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

  • V. Fatio: Faune des vertébrés de la Suisse. Cz. 1: Histoire naturelle des mammifères. Genève et Bale: H. Georg, 1869, s. 1–410, i–xii. (fr.).
  • P. Benda & K.A. Tsytsulina. Taxonomic revision of Myotis mystacinus group (Mammalia: Chiroptera) in the western Palearctic. „Acta Societatis Zoologicae Bohemicae”. 64, s. 331–398, 2000. (ang.). 
  • Konrad Sachanowicz, Mateusz Ciechanowski: Nietoperze Polski. Tomasz Cofta (rysunki). Warszawa: MULTICO, 2005. ISBN 83-7073-401-4.
  • The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca  (ang.).
  • J9U: 987007570552505171
  • SNL: skjeggflaggermus
Identyfikatory zewnętrzne:
  • BioLib: 2276
  • EoL: 327604
  • GBIF: 9754263
  • identyfikator iNaturalist: 40314
  • ITIS: 632036
  • NCBI: 109479