Nadieżda Udalcowa

Nadieżda Udalcowa

Imię i nazwisko	Nadieżda Andriejewna Udalcowa
Data i miejsce urodzenia	29 grudnia 1885?/10 stycznia 1886 Orzeł
Data i miejsce śmierci	1961 Moskwa
Narodowość	rosyjska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Multimedia w Wikimedia Commons

Nadieżda Andriejewna Udalcowa (ros. Наде́жда Андре́евна Удальцо́ва, ur. 29 grudnia 1885^?/10 stycznia 1886 w Orle, zm. 25 stycznia 1961 w Moskwie^[1][2] ) – rosyjska artystka awangardowa.

Życiorys

Urodziła się w wojskowej rodzinie jako Nadieżda Andriejewna Prudkowska^[2] . Jej rodzina przeniosła się do Moskwy, gdy miała sześć lat^[3]. Uczyła się w Moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury^[3] po czym, w latach 1906–1909, studiowała u Konstantina Juona^[1]. W 1912 roku zaprzyjaźniła się z Lubow Popową. Artystki zamieszkały razem w Paryżu^[4], gdzie przez rok^[5] studiowały w Académie de la Palette u kubistycznych malarzy Henri Le Fauconniera i Jeana Metzingera^[2] [4]. Udalcowa uczyła się także u Fernanda Légera^[6]. W trakcie pobytu przyswoiła sobie ideę kubizmu, którą przełamywała nietypową dla stylu ilością odcieni tworząc własny, charakterystyczny styl^[2] .

Po powrocie do kraju Udalcowa z Popową zaczęły tworzyć w pracowni Władimira Tatlina^[7]. Obie artystki zadebiutowały na czwartej wystawie grupy Walet Karowy (1914)^[4][2] . Osiem kubistycznych prac Udalcowej pokazano także na wystawie Tramwaj W (1915)^[4][2]  i kolejne prace na wystawie Magazin (1916), którą zorganizował Tatlin^[8].

Choć Udalcowa początkowo tworzyła pod wpływem Tatlina, w latach 1916–1917 dołączyła do Kazimierza Malewicza^[6], Jeana Pougny’ego, Michaiła Mieńkowa, Iwana Kluna, Kseni Bogusławskiej i Olgi Rozanowej w Moskiewskiej Grupie Suprematystów. Na przełomie lat 1915–1916 grupa przygotowała Ostatnią wystawę futurystów 0.10 na której wystawiono prace wszystkich członków, w tym Udalcowej^[6][9]. Suprematyści prowadzili także prace nad czasopismem „Supremus”^[6] kontynuującym tradycję almanachów artystycznych. Udalcowa miała znaczny wkład w działalność wokół magazynu, a jej mieszkanie prawdopodobnie mieściło redakcję^[10].

Jej kubistyczne i suprematystyczne rysunki, wraz z pracami Malewicza, Rozanowej i Pougny’ego, posłużyły za wzory na haftowane tkaniny i przedmioty codziennego użytku wytwarzane przez chłopki w guberni kijowskiej. Wykonane prace zostały później przedstawione na wystawach, zaprezentowano je również w Muzeum Sztuk Pięknych w Moskwie w 1919 roku^[11]. Tego samego roku Udalcowa dołączyła do Klubu Federacji Lewicy – frakcji Związku Zawodowego Artystów Malarzy Nowej Sztuki, która stworzyła własną przestrzeń wystawienniczą^[12].

W 1919 roku Udalcowa została wybrana do prezydium Zjednoczenia Artystów Malarzy Nowej Sztuki – nowego stowarzyszenia, które powstało po przekształceniu moskiewskiego Związku Zawodowego Artystów Malarzy^[12]. Była także członkinią moskiewskiego kolegium Izo Narkomprosu (wydziału sztuk wizualnych Ludowego Komisariatu Oświaty Rosyjskiej FSRR). Uczyła w Wolnych Pracowniach Artystycznych^[13], gdzie z początku asystowała Malewiczowi, a później prowadziła własną pracownię^[14][15]. Pod koniec 1920 roku Pracownie przekształcono we Wchutiemas, który w 1926 roku przemianowano z kolei na Wchutiein^[13]; Udalcowa wykładała na uczelni w latach 1920–1934^[15] na wydziałach malarstwa i tkaniny^[16].

W okresie rewolucji była postrzegana jako jedna z najbardziej postępowych artystek, była także bezkompromisowa^[15]. Na początku lat 20. jej drogi się rozeszły z konstruktywistami: Udalcowa nie zamierzała porzucić malarstwa sztalugowego co było jednym z postulatów konstruktywistów, jednocześnie powróciła do sztuki figuratywnej^[3]. Jej zainteresowania stały się bliższe artystom wcześniej należącym do Waletu Karowego, takich jak Ilja Maszkow i Aristarch Lentułow. Wynikiem była wspólna wystawa w 1923 roku, na której wystawiła m.in. Autoportret^[17].

Jej podróże w góry Ałtaj, które odbyła w latach 1929–1932 z drugim mężem, malarzem Aleksandrem Driewinem^[2]  (pierwszym mężem był Aleksander Udalcow^[7]), zainspirowały ją do stworzenia cyklu ekspresjonistycznych pejzaży, w których widać inspirację pracami Drewina^[2] . W styczniu 1938 roku Drewin został aresztowany i skazany na śmierć; Udalcowa poznała w pełni losy męża dopiero w 1956 roku, gdy został zrehabilitowany. Ojca Udalcowej – emerytowanego generała – rozstrzelano w 1918 roku^[2] .

Podczas II wojny światowej namalowała serię portretów lotników. Jej ostatnia wystawa indywidualna odbyła się w 1945 roku, po czym została odsunięta od stanowisk nauczycielskich. Pod koniec życia, ze względu na sytuację polityczną, wycofała się do swojej pracowni i malowała realistyczne martwe natury i pejzaże. Zmarła 25 stycznia 1961 w Moskwie^[2] . Pochowana na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie^[18].

Jej imieniem nazwano krater na Wenus^[19].

Galeria

• 
  Restauracja, 1915
• 
  Kuchnia, 1915
• 
  Autoportret z paletą, 1915
• 
  Kompozycja kubistyczna, 1915
• 
  Kompozycja, 1916

Przypisy

Bibliografia

• Magdalena Dabrowski: Liubov Popova. Nowy Jork: The Museum of Modern Art, 1991. ISBN 0-87070-567-9.
• German Karginow: Rodczenko. Warszawa: Wydawnictwa artystyczne i filmowe, 1981. ISBN 963-13-1311-5.
• Andrei D.A.D. Sarabianov Andrei D.A.D., Nadezhda Andreyevna Udaltsova, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-03-01]  (ang.).
• Nadezhda Udaltsova. W: M.N. Yablonskaya: Women Artists of Russia's New Age 1900-1935. Anthony Parton (red. i tłum.). Nowy Jork: Rizzoli International Publications, 1990. ISBN 0-8478-1090-9.
• Łarissa A. Żadowa: Poszukiwania i eksperymenty. Z dziejów sztuki rosyjskiej i radzieckiej lat 1910-1930. Janusz Derwojed, Jerzy Tasarski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1982. ISBN 83-221-0211-9.