Myszoskoczka

Myszoskoczka
Gerbillus
Desmarest, 1804[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – myszoskoczka okularowa (G. cheesmani)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszoskoczki

Plemię

Gerbillini

Rodzaj

myszoskoczka

Typ nomenklatoryczny

Gerbillus aegyptius Desmarest, 1804 (= Dipus gerbillus Olivier, 1800)

Synonimy
  • Dipodillus Lataste, 1881[2]
  • Endecapleura Lataste, 1882[3]
  • Hendecapleura[a]: Lataste, 1884[4]
  • Monodia Heim de Balsac, 1943[5]
  • Petteromys Pavlinov, 1982[6]
Podordzaje i gatunki

4 podrodzaje (w tym 1 incertae sedis) i 55 gatunków (w tym 7 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Myszoskoczka[7] (Gerbillus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na suchych, pustynnych regionach w Afryce, Bliskim i Środkowym Wschodzie[8][9][10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 51–222 mm, długość ogona 53–180 mm, długość ucha 7–20 mm, długość tylnej stopy 15–38 mm; masa ciała 7–67 g[9][11].

Nazwa zwyczajowa

W przeszłości nazwą „myszoskoczka” określano w Polsce różne gryzonie:

Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” nazwę myszoskoczka przypisano rodzajowi Gerbillus, zaś wspomniane gatunki gryzoni otrzymały odmienne nazwy[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1804 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest w słowniku Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle[1]. Na gatunek typowy Desmarest wyznaczył myszoskoczkę małą (G. gerbillus).

Taksonomia

Systematyka rodzaju Gerbillus jest słabo zbadana. W 2010 roku tunezyjscy naukowcy z Laboratoire d'Ecologie Animale: Awatef Abiadh, M’barek Chetoui, Taher Lamine-Cheniti, Ernesto Capanna i Paolo Colangelo, opublikowali wyniki badań filogenetycznych z wykorzystaniem mitochondrialnego genu cytochromu b populacji sześciu gatunków myszoskoczek z rodzaju Gerbillus zamieszkujących na terenie Tunezji. Naukowcy wskazali konieczność rewizji dotychczasowego podziału systematycznego, oraz włączenie do Gerbillus w randze podrodzaju myszoskocz (Dipodillus)[16] – kladu, który funkcjonował dotychczas jako rodzaj w podrodzinie myszoskoczków[17]. Dipodillus obejmuje gatunki zamieszkujące tereny północnej Afryki: myszoskocz okazały (Gerbillus campestris) i myszoskocz krótkoogonowy (Gerbillus simoni)[16].

Gatunkiem bazalnym rodzaju Gerbillus jest G. nanus[16].

Kladogram z zaznaczeniem pozycji filogenetycznej tunezyjskich Gerbillus według Abiadh, Chetoui, Lamine-Cheniti i Capanna (2010)[16]:

 Gerbillus 

Gerbillus (podrodzaj) 


 G. latastei



 G. tarabuli




 G. gerbillus



Hendecapleura

 G. nanus



 Dipodillus 

 G. campestris



 G. simoni




Etymologia

  • Gerbillus: fr. gerboa lub jerboa „myszoskoczek”, od arab. ‏جَرْبُوع‎ jarbū „mięśnie grzbietu i lędźwi”; łac. przyrostek zdrabniający -illus[18].
  • Dipodillus: rodzaj Dipus E.A.W. Zimmermann, 1780 (skoczek); łac. przyrostek zdrabniający -illus[19]. Gatunek typowy: Gerbillus simoni Lataste, 1881.
  • Endecapleura i Hendecapleura: gr. ενδεκα endeka „jedenaście”; πλευρα pleura „żebro”[20]. Gatunek typowy: Gerbillus garamantis Lataste, 1881.
  • Monodia: Théodore André Monod (1902–2000), francuski przyrodnik[5]. Gatunek typowy: Monodia mauritaniae Heim de Balsac, 1943.
  • Petteromys: Francis Petter (1923–2012), francuski zoolog; gr. μυς mus, μυος muos „mysz”[6]. Gatunek typowy: Meriones dasyurus Wagner, 1842.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w kilku podrodzajach[8][21][7]:

  • Hendecapleura Lataste, 1884
    • Gerbillus poecilops Yerbury & O. Thomas, 1895 – myszoskoczka adeńska
    • Gerbillus henleyi (de Winton, 1903) – myszoskoczka karłowata
    • Gerbillus syrticus Misonne, 1974 – myszoskoczka piaskowa
    • Gerbillus nanus Blanford, 1875 – myszoskoczka beludżystańska
    • Gerbillus pusillus W. Peters, 1878 – myszoskoczka drobna
    • Gerbillus garamantis Lataste, 1881 – myszoskoczka algierska
    • Gerbillus grobbeni Klaptocz, 1909 – myszoskoczka plażowa
    • Gerbillus principulus (O. Thomas & Hinton, 1923) – myszoskoczka przednia
    • Gerbillus watersi de Winton, 1901 – myszoskoczka samotna
    • Gerbillus brockmani (O. Thomas, 1910) – myszoskoczka wyżynna
    • Gerbillus muriculus (O. Thomas & Hinton, 1923) – myszoskoczka darfurska
    • Gerbillus vivax (O. Thomas, 1902)
    • Gerbillus amoenus (de Winton, 1902) – myszoskoczka powabna
    • Gerbillus mesopotamiae D.L. Harrison, 1956 – myszoskoczka mezopotamska
    • Gerbillus famulus Yerbury & O. Thomas, 1895 – myszoskoczka jemeńska
  • Gerbillus Desmarest, 1804
    • Gerbillus nancillus O. Thomas & Hinton, 1923 – myszoskoczka prosowa
    • Gerbillus cheesmani Thomas, 1919 – myszoskoczka okularowa
    • Gerbillus aquilus Schlitter & Setzer, 1972 – myszoskoczka śniada
    • Gerbillus gerbillus (Olivier, 1800) – myszoskoczka mała
    • Gerbillus andersoni de Winton, 1902 – myszoskoczka wydmowa
    • Gerbillus nigeriae O. Thomas & Hinton, 1920 – myszoskoczka sahelska
    • Gerbillus latastei O. Thomas & Trouessart, 1903 – myszoskoczka włosostopa
    • Gerbillus hesperinus Cabrera, 1936 – myszoskoczka marokańska
    • Gerbillus hoogstraali Lay, 1975 – myszoskoczka zwinna
    • Gerbillus floweri O. Thomas, 1919 – myszoskoczka synajska
    • Gerbillus pyramidum (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) – myszoskoczka egipska
    • Gerbillus acticola O. Thomas, 1918 – myszoskoczka berberyjska
    • Gerbillus occiduus Lay, 1975 – myszoskoczka zachodnia
    • Gerbillus tarabuli O. Thomas, 1902 – myszoskoczka pustynna
    • Gerbillus agag O. Thomas, 1903 – myszoskoczka skąpa
    • Gerbillus pulvinatus Rhoads, 1896 – myszoskoczka pulchna
    • Gerbillus dunni O. Thomas, 1904 – myszoskoczka somalijska
    • Gerbillus rosalinda St. Leger, 1929 – myszoskoczka sudańska
    • Gerbillus gleadowi J.A. Murray, 1886 – myszoskoczka indyjska
  • Dipodillus Lataste, 1881
    • Gerbillus simoni Lataste, 1881 – myszoskocz krótkoogonowy
    • Gerbillus maghrebi Schlitter & Setzer, 1972 – myszoskocz naskalny
    • Gerbillus dasyurus (J.A. Wagner, 1842) – myszoskocz arabski
    • Gerbillus campestris Levaillant, 1857 – myszoskocz okazały
    • Gerbillus rupicola Granjon, Aniskin, Volobouev & Sicard, 2002 – myszoskocz urwiskowy
    • Gerbillus mackilligini (O. Thomas, 1904) – myszoskocz nubijski
    • Gerbillus jamesi D.L. Harrison, 1967 – myszoskocz reliktowy
    • Gerbillus somalicus O. Thomas, 1910 – myszoskocz somalijski
    • Gerbillus lowei O. Thomas & Hinton, 1923 – myszoskocz darfurski
    • Gerbillus stigmonyx Heuglin, 1877 – myszoskocz chartumski
    • Gerbillus bottai Lataste, 1882 – myszoskocz nilowy
    • Gerbillus harwoodi O. Thomas, 1901 – myszoskocz masajski
  • Incertae sedis
    • Gerbillus burtoni F. Cuvier, 1838 – myszoskoczka reliktowa
    • Gerbillus mauritaniae (Heim de Balsac, 1943) – myszoskoczka mauretańska

Opisano również gatunki wymarłe[22]:

Historia ekspansji rodzaju

Pojawienie się rodzaju Gerbillus zbiega się z okresem mioceńsko-plioceńskiej ekspansji afrykańskich suchych biomów[16]. Odkryte kopalne ślady występowania Gerbillus dokumentują rozprzestrzenienie przedstawicieli rodzaju na dużym obszarze: Chińska Republika Ludowa (wczesny plejstocen), Indie (plejstocen), Afryka (środkowy pliocen–wczesny plejstocen). Najstarszym poznanym przodkiem gryzoni z rodzaju był Debruijnimys, którego szczątki datowane na wczesny pliocen odkryto w Hiszpanii, a oceniane na późny pliocen w północnej Afryce[10].

Uwagi

  1. ↑ Uzasadniona poprawka Endecapleura Lataste, 1882.

Przypisy

  1. ↑ a b A.G. Desmarest: Tableau Méthodique des Mammifères. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Par une société de naturalistes et d’agriculteurs. T. 24. Paris: Chez Deterville, 1804, s. 22. (fr.).
  2. ↑ F. Lataste. Mammifères nouveaux d’Algérie. „Le Naturaliste”. 1 (64), s. 506, 1881. (fr.). 
  3. ↑ F. Lataste. Mammifères nouveaux d’Algérie. „Le Naturaliste”. 2 (16), s. 127, 1882. (fr.). 
  4. ↑ F. Lataste. Revue systematique des campagnols de Sibéria. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 20, s. 258, 1884. (fr.). 
  5. ↑ a b R. Heim de Balsac. Mission Th. MONOD. — Genre nouveau de Rongeur (Gerbillinae) de Mauritanie. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e série. 15, s. 287, 1943. (fr.). 
  6. ↑ a b I.Y. Pavlinov. [Filogeniya i klassifikatsiya podsemeistva peschanok Gerbillinae]. „Byulleten’ Moskovskovo Obshchestva Ispitatelei Prirody, Otdel Biologicheskii”. 87 (2), s. 30, 1982. (ros.). 
  7. ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 260–261. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 450–454. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  9. ↑ a b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 627–640. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  10. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Gerbillus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
  11. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 287–291. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  12. ↑ a b Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
  13. ↑ K. Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1971, s. 218 i 452.
  14. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 208, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  15. ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  16. ↑ a b c d e A. Abiadh, M. Chetoui, T. Lamine-Cheniti, E. Capanna i inni. Molecular phylogenetics of the genus Gerbillus (Rodentia, Gerbillinae): Implications for systematics, taxonomy and chromosomal evolution. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 56 (2), s. 513-518, 2010-08. Elsevier. DOI: 10.1016/j.crvi.2010.07.003. (ang.). 
  17. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subfamily Gerbillinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 294.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 238.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 258.
  21. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-08]. (ang.).
  22. ↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Gerbillus Desmarest, 1804, Hesperomys project (Version 23.2.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-02-25]  (ang.).
  23. ↑ D. Geraads. Rongeurs et insectivores (Mammalia) du Pliocène final de Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 28 (1), s. 104, 1995. DOI: 10.1016/S0016-6995(95)80206-1. (ang.). 
  24. ↑ a b c d e f g h i j k l H. Tong. Origine et évolution des Gerbillidae (Mammalia, Rodentia) en Afrique du Nord. „Mémoires de la Société Géologique de France”. Nouvelle série. 155, s. 1–120, 1989. (fr.). 
  25. ↑ a b c d e f A. Ndiaye, K. Bâ, V. Aniskin, T. Benazzou, P. Chevret, A. Konečný, M. Sembène, C. Tatard, G.J. Kergoat & L. Granjon. Evolutionary systematics and biogeography of endemic gerbils (Rodentia, Muridae) from Morocco: an integrative approach. „Zoologica Scripta”. 41 (1), s. 25, 2011. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2011.00501.x. (ang.). 

Bibliografia

  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
  • EoL: 111264
  • GBIF: 2437782
  • identyfikator iNaturalist: 44186
  • ITIS: 632612
  • NCBI: 10186
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 41776