Muzeum Archeologiczne w Krakowie

Muzeum Archeologiczne w Krakowie

Widok budynku Muzeum od zachodu, od strony Plant
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul.Senacka 3, 31-002 Kraków
Data założenia	18 lutego 1850
Zakres zbiorów	archeologia Polski i świata
Wielkość zbiorów	500 000 egzemplarzy (2007)
Dyrektor	dr hab. Jacek Górski
Oddziały
Oddział Nowa Huta – Branice
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Muzeum Archeologiczne w Krakowie
Położenie na mapie Polski Muzeum Archeologiczne w Krakowie
Położenie na mapie województwa małopolskiego Muzeum Archeologiczne w Krakowie
Położenie na mapie Krakowa Muzeum Archeologiczne w Krakowie
50°03′27,85″N 19°56′09,60″E/50,057736 19,936000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Muzeum Archeologiczne w Krakowie – najstarsza tego typu placówka w Polsce, powstała w 1850 roku.

Historia

Muzeum powołano do życia jako Muzeum Starożytności i początkowo miało swoją siedzibę w Bibliotece Jagiellońskiej przy ul. św. Anny. 14 lat późnej zostało przeniesione na ulicę Sławkowską 17, a następnie (w 1967) do budynku przy ulicy Senackiej 3, gdzie znajduje się do dziś.

W momencie utworzenia Muzeum wystosowano do społeczeństwa apel z prośbą o przekazywanie znalezisk i obiektów archeologicznych, które mogłyby być eksponowane w nowej placówce. Dzięki szerokiemu odzewowi zbiory Muzeum znacznie się powiększyły m.in. o jeden z najcenniejszych eksponatów – posąg Światowida ze Zbrucza. Wkrótce Muzeum rozpoczęło także własne badania archeologiczne i w ten sposób wzbogaciło się o kolejne eksponaty (aby obecnie osiągnąć liczbę ponad 773 000 zabytków ekspozycyjnych). Badania te były prowadzone m.in. na Ukrainie, Litwie, Białorusi, a przede wszystkim na terenach Małopolski, która znajduje się w centrum zainteresowań Muzeum. Wraz z rozpoczęciem budowy Nowej Huty, w 1949 r., Muzeum rozpoczęło wykopaliska na tym terenie, dzięki czemu jest to obecnie jeden z najlepiej przebadanych obszarów w Polsce. Swoje prace Muzeum prowadziło także w Górach Świętokrzyskich, gdzie w starożytności rozwinęło się hutnictwo żelaza.

Dziś Muzeum prezentuje zarówno wystawy stałe, jak i czasowe. Muzeum wydaje serię wydawniczą „Biblioteka MAK” (dotąd ukazało się 9 tomów), czasopismo: „Materiały Archeologiczne” (wydano 42 tomy), do roku 2006 ukazało się także 25 tomów „Materiałów Archeologicznych Nowej Huty”^[1][2].

Dyrektorzy

• Gotfryd Ossowski (1850-1894)^[3]
• Włodzimierz Demetrykiewicz (1894-1937)^[3]
• Tadeusz Reyman (1937-1955)^[4]
• Stefan Nosek (1955-1961)^[5]
• Kazimierz Radwański (1961-1995)^[6]
• Jacek Rydzewski (1995-2011)^[7]
• Jacek Górski (od 2011)^[8]

Budynek

W miejscu, gdzie stoi budynek muzeum, w IX-XIII wieku znajdowały się drewniano-ziemne umocnienia podgrodzia Okół, a od XIV wieku mur obronny miasta. Pozostałości umocnień zachowały się w podziemiach Muzeum i w północno-wschodniej części ogrodu. W północno-zachodnim narożniku zabudowań i pod murem ogrodzenia od strony ul. Poselskiej widoczne są do dziś relikty fortyfikacji i baszty Murarzy, przez którą zwiedzający wchodzą do budynku głównego.

Na terenie Muzeum znajdowały się m.in.: dwór Gniewosza z Dalewic, dwór opata tynieckiego, łaźnia miejska, a od początku XVII do końca XVIII w. kościół św. Michała i św. Józefa z klasztorem karmelitów bosych. Po III rozbiorze Polski Austriacy klasztor skasowali (na mocy decyzji cesarza Józefa II), w budynkach klasztornych umieszczono sąd i więzienie. Po roku 1874 i wyburzeniu kościoła wzniesiono nowy budynek sądu z kaplicą. Po roku 1956 budynek powięzienny miasto przekazało na cele kultury. Od roku 1964 stopniowo (w miarę postępu remontu) przenosiły się do niego pracownie, biblioteka, magazyny i sale wystawowe^[9][10].

Wystawy

Stałe ekspozycje w gmachu głównym:

• Pradzieje i średniowiecze Małopolski – na wystawie zaprezentowano różne aspekty życia dawnych mieszkańców Małopolski. Aranżacja nowej odsłony pradziejów wzbogacona jest o nowoczesne wizualizacje. Wystawa uwzględnia także potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Najważniejsza jest jednak kontynuacja myśli merytorycznej z poprzedniej wystawy – przedstawienie najbardziej istotnych momentów w rozwoju regionu. Wybrano następu­jące daty i ogólnie związane z nimi „hasła”: 70.000 p.n.e. (człowiek neandertalski), 26.000 p.n.e. (Homo sapiens jako łowca mamutów),  5300 p.n.e. (ostatni myśliwi i pierwsi rolnicy), 700 p.n.e. (w czasach cia­łopalenia – kultura epoki brązu), 250 p.n.e. (Celtowie w regionie), 160 n.e. (barbarzyńcy okresu wpływów rzymskich), 1000 n.e. (na progu chrześcijaństwa), 1300 n.e. (w Krakowie). Liczymy, że nasza publiczność zaakceptuje nową prezentację regionu i na­dal tłumnie będzie odwiedzać ekspozycję.
• WYSTAWY CZASOWO ZAMKNIĘTE (OD 02.04.2024 ROKU DO OK. 12. 2025 ROKU z powodu prac modernizacyjnych znacznej części zabytkowego budynku gmachu głównego Muzeum:
• Bogowie starożytnego Egiptu – na wystawie prezentowane są zabytki pochodzące głównie z trzech kolekcji. Pierwsza to sarkofagi z wykopalisk w el-Gamhud prowadzonych w latach 1907–1908 przez pierwszego polskiego egiptologa, Krakowianina, Tadeusza Smoleńskiego. Na drugą kolekcję składają się znaleziska pochodzące z wykopalisk Hermanna Junkera w Gizie (1913). Trzecia, to dar żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich walczących podczas II wojny światowej w Egipcie, którzy stworzyli tzw. Muzeum w plecaku. Galeria sztuki egipskiej mieści się na pierwszym piętrze budynku muzeum.
• Peruwiańskie zbiory Władysława Klugera – na wystawie prezentowane są naczynia z kolekcji stworzonej przez polskiego inżyniera, Władysława Klugera (1849-1884). Zgromadził naczynia, tkaniny, mumie oraz rozmaite wyroby rzemiosła artystycznego ludów zamieszkujących południowoamerykańskie wybrzeże Pacyfiku. Ponad 1000 obiektów archeologicznych i etnograficznych, darował Akademii Umiejętności w Krakowie. Znaczna ich część zaginęła w czasie wojny, pozostały 233 zabytki, głównie naczynia oraz tkaniny. Wśród nich ceramika kultury Moche (200 r. p.n.e.–600 r. n.e.) – dzbany w kształcie postaci ludzkich; naczynia kultur Chimu (w kształcie roślin, zwierząt, domów, bądź antropomorficznych) oraz Chancay (lata 1000–1476).
• Dzieje najstarsze i stare gmachu Muzeum archeologicznego w Krakowie – wystawa poświęcona przeszłości miejsca i budynku, w którym od lat 60. XX w. mieści się muzeum, a także ludziom, którzy byli w nim więzieni. W obrębie ekspozycji znajduje się m.in. duży fragment kamiennego muru miejskiego z przełomu XIV i XV w. oraz cela śmierci, która była miejscem kaźni w czasie okupacji niemieckiej.

• Waza z Bronocic, w Muzeum prezentowana jest kopia naczynia odkrytego w Bronocicach, ozdobionego sceną figuralną, w której przedstawiony jest najstarszy na świecie wizerunek wozu.
• WYSTAWY zostaną ponownie zaprezentowane po zakończeniu prac remontowych.

Wystawy sezonowe:

• Dzieje Rynku krakowskiego i kościoła św. Wojciecha – wystawa zlokalizowana w podziemiach kościoła św. Wojciecha na Rynku Głównym w Krakowie. Czynna od maja do października.
• Garncarstwo pradziejowe to historia naczyń ceramicznych od ich pojawienia się w VI tys. przed n.e. do wieku XIII n.e. można ją zwiedzać w Lamusie przy dworze w Branicach, gdzie mieści się nowohucki oddział muzeum.

Oprócz wystaw stałych i sezonowych, w Muzeum prezentowane są także wystawy czasowe. Do najważniejszych w ostatnich latach wystaw przygotowanych przez nasze Muzeum należą:

• Archeologiczna autostrada – to prezentacja odkryć krakowskich archeologów z badań wykopaliskowych na trasie budowy autostrady A4. Wystawa odwiedziła ponad 20 muzeów w Polsce i na Ukrainie.
• Ukraina przed wiekami – to wystawa poświęcona prezentacji bogatych zbiorów naszego Muzeum pochodzących z terenów dawnej Rzeczypospolitej, a obecnie Ukrainy. Do tej pory ekspozycja była prezentowana w ponad 10 muzeach polskich.
• Chrzest 966 – oblicza chrystianizacji – przygotowana na 1050 rocznicę chrztu Polski ekspozycja, poprzez pryzmat zabytków archeologicznych, ale też źródeł historycznych, ikonografii i rozbudowanej scenografii ukazywała powody i skutki tego wydarzenia.
• Mieszczańska kultura palenia tytoniu. Fajki w nowożytnej tradycji i obyczajowości Krakowa – wystawa poświęcona nowożytnym zabytkom, które ukazano na tle scenografii odtwarzającej miejsca, w których były wykorzystywane.
• Od kolekcjonerstwa do muzealnictwa. 160-lecie pierwszej wystawy w Muzeum Archeologicznym w Krakowie – wystawa o dwutorowej narracji i scenografii. Odtworzono na niej elementy pierwszej wystawy prahistorycznej w najstarszym polskim muzeum archeologicznym. Pokazano współczesną archeologię – jej cele, metody, rezultaty na podstawie badań prowadzonych w Muzeum.
• Zabytek miesiąca – cykl wystawienniczy, w którym prezentowane są pojedyncze zabytki archeologiczne o szczególnych walorach informacyjnych. Dotychczas przygotowano ponad 50 pokazów.

W Muzeum prezentowane są także wystawy z innych muzeów krajowych i zagranicznych. Ostatnią z nich jest budząca zainteresowanie ekspozycja Pompeje. Życie i śmierć w cieniu Wezuwiusza, na której prezentowane jest m.in. 114 oryginalnych eksponatów z Muzeum Archeologicznego w Neapolu. Wystawa otrzymała tytuł „Najważniejszej Wystawy 2019”, w rankingu Archeologicznych Sensacji 2019 kwartalnika Archeologia Żywa.

Status prawny Muzeum

Muzeum działa w oparciu o ustawę o muzeach^[11], ustawę o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej^[12], ustawę o finansach publicznych^[13], ustawę o ochronie zabytków^[14] oraz statut Muzeum Archeologicznego w Krakowie nadany Uchwałą nr 438/08 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 29 maja 2008 roku^[15]. Zgodnie ze statutem Muzeum jest samorządową instytucją kultury wyodrębnioną pod względem prawnym i ekonomiczno-finansowym, której organizatorem jest Województwo Małopolskie.

Nadzór nad Muzeum w sposób ogólny sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w sposób bezpośredni Zarząd Województwa Małopolskiego. Przy Muzeum działa jedenastoosobowa Rada Muzeum, której członków powołuje i odwołuje Zarząd Województwa Małopolskiego^[15]. Wewnętrznie zasady pracy Muzeum są określone w Regulaminie Organizacyjnym^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Szymańska Hanna, Babraj Krzysztof, Bogowie Starożytnego Egiptu – katalog wystawy, Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 2000, ISBN 83-911543-1-9.
• Górski Jacek red., Katalog wystawy: Od kolekcjonerstwa do muzealnictwa. 160-lecie pierwszej wystawy w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, Kraków 2018.
• Rydzewski Jacek red., Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski. Przewodnik po wystawie, Katalog zabytków/Prehistory and Early Middle Ages of Little Poland. Exhibition Guide and Catalogue, Kraków 2005.
• Tyniec Anna, Dudka Joanna, Zakrzewski Maciej, Dzieje najstarsze i stare gmachu MAK, Kraków 2009.

Linki zewnętrzne

• Strona domowa Muzeum Archeologicznego w Krakowie
• BIP Muzeum Archeologicznego w Krakowie
• Wystawa „Bogowie Starożytnego Egiptu”, opis w Egiptologicznym Serwisie Informacyjnym ArcheologiaEgiptu.pl