Mikołaj Kruszewski

Mikołaj Kruszewski

Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1851 Łuck
Data i miejsce śmierci	12 listopada 1887 Kazań
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: indoeuropeistyka
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1876 stopień kandydata nauk – językoznawstwo Uniwersytet Warszawski
Profesura	1883
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Kazański Uniwersytet Państwowy
Stanowisko	profesor
Okres zatrudn.	1883-1887

Mikołaj Kruszewski (ur. 18 grudnia 1851 w Łucku, zm. 12 listopada 1887 w Kazaniu) – polski językoznawca, indoeuropeista, prekursor fonologii, przedstawiciel kazańskiej szkoły językoznawczej^[1].

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Habdank. W rodzinnej miejscowości uczęszczał do trzyletniej szkoły powiatowej. Po ukończeniu gimnazjum w Chełmie studiował filozofię, psychologię i logikę na Wydziale Filologiczno-Historycznym Carskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1876 roku uzyskał stopień kandydata nauk. Z powodu trudnych warunków materialnych zdecydował się przyjąć posadę nauczyciela w Troicku w guberni orenburskiej. Po nawiązaniu kontaktu z Janem Baudouinem de Courtenay, profesorem na uniwersytecie w Kazaniu, Kruszewski w 1878 zamieszkał w Kazaniu, by tam się kształcić pod jego kierunkiem. W Kazaniu uczęszczał nie tylko na wszystkie wykłady swojego mistrza, ale także na jego domowe seminaria ogólnojęzykoznawcze, slawistyczne, lituanistyczne i sanskrytologiczne. Okazał się bardzo zdolnym uczniem, który nie tylko chłonął wiedzę od swojego mistrza, ale ją twórczo rozwijał. W 1883 sam podjął wykłady na kazańskim uniwersytecie^[2][3].

Wkład do badań nad językiem

Należał obok Baudouina de Courtenay do głównych przedstawicieli kazańskiej szkoły lingwistycznej. Miał swój udział m.in. w stworzeniu koncepcji fonemu jako jednostki różnicującej znaczenia^[4].

Myśl naukową Mikołaja Kruszewskiego usiłował rozpowszechniać w gronie międzynarodowym Baudouin de Courtenay. Podczas posiedzenia Towarzystwa Językoznawczego w Paryżu w 1881 r. przedstawił dwie rozprawy Kruszewskiego. Wtedy właśnie uczestniczący w zjeździe szwajcarski językoznawca, uważany za twórcę strukturalizmu w językoznawstwie, Ferdinand de Saussure zetknął się z tezami polskich uczonych, które następnie przejął i rozwinął^[3].

Dopiero w ostatnich czasach znaczenie prac Mikołaja Kruszewskiego zostało należycie przedstawione przez Romana Jakobsona w Wyborze pism M. Kruszewskiego (wydane w 1967)^[2].

Prace Mikołaja Kruszewskiego (wybór)

• Über die Lautabwechslung (1881)
• Prinzipien der Sprachentwicklung (1884–1890)
• Przyczynek do historyi pierwotnych samogłosek długich (1885)
• Wybór pism (1967)

Zobacz też

• kazańska szkoła językoznawcza
• Jan Niecisław Baudouin de Courtenay
• fonologia

Przypisy

Literatura biograficzna

• Baudouin de Courtenay, J.: Mikołaj Kruszewski, jego życie i prace naukowe, Warszawa 1889.
• Baudouin de Courtenay J.: Mikołaj Kruszewski, his life & scholarly work (transl. by Wayles Browne, and ed. by Arleta Adamska-Sałaciak and Magdalena Smoczyńska), Kraków 2005.
• Anderson, S.R., 1985. Phonology in the Twentieth Century. Chicago, The University of Chicago.
• Fisiak, J., 1978. Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
• Jakobson, R. (1972). The Kazan school of Polish linguistics and its place in the international development of phonology. In: Jakobson, R. (ed) Selected Writings. Vol. II: Word and Language. Hague: Mouton.
• Kruszewski, Mikołaj, [1995]. Writings in General Linguistics: On Sound Alternation| (1881) and Outline of Linguistic Science (1883) (Koerner, E.F.K., ed.), John Benjamins Publishing Co.
• Radwanska-Williams, Joanna (1993) A Paradigm Lost: The linguistic Thought of Mikołaj Kruszewski, Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science, Vol 72, E.F.Konrad Korner ed., Amsterdam; 200 stron.

Linki zewnętrzne

• Dzieła Mikołaja Kruszewskiego w bibliotece Polona