Masyw Śnieżnika

Masyw Śnieżnika
czes. Králický Sněžník

Masyw Śnieżnika od południowego zachodu
Polski obszar Masywu Śnieżnika
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Makroregion	Sudety Wschodnie
Mezoregion	Masyw Śnieżnika
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska – woj. dolnośląskie -- powiat kłodzki Czechy – kraj pardubicki -- okres Ústí nad Orlicí – kraj ołomuniecki -- okres Šumperk
Multimedia w Wikimedia Commons

Masyw Śnieżnika (332.62, krótko po 1945 Góry Śnieżne^[1], czes. Králický Sněžník, niem. Glatzer Schneegebirge) – najwyższe pasmo górskie w polskiej części Sudetów Wschodnich, położone po obu stronach polsko-czeskiej granicy, na południowy wschód od Kłodzka.

Położenie

Od zachodu Masyw ograniczony jest rowem Górnej Nysy i Przełęczą Międzyleską od Gór Bystrzyckich, a tym samym od całych Sudetów Środkowych. Na północy granicę Masywu Śnieżnika w ścisłym sensie stanowi Przełęcz Puchaczówka oraz doliny Białej Wody i Siennej Wody, na południu zaś przechodzi w przedgórze Wysokiego Jesionika. Na wschodzie, poprzez Przełęcz Płoszczynę, graniczy z Górami Bialskimi (czes. Rychlebské hory)^[2][3]. Obszar Masywu w większości należy do Polski (powiat kłodzki, województwo dolnośląskie) – w granicach kraju znajduje się ok. 200 km² – pozostała jego część (76 km²) leży w Czechach.

Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną (według Kondrackiego i Walczaka) mezoregion Masyw Śnieżnika obejmuje również Krowiarki, wtedy północną granicę stanowi dolina Białej Lądeckiej od Stronia Śląskiego, przez Lądek-Zdrój, Radochów, Trzebieszowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Żelazno po Krosnowice.

Rzeźba terenu

Masyw ma postać rozległego rozrogu o rozpiętości południkowej ok. 20, a równoleżnikowej ok. 30 km. Jego punktem zwornikowym jest centralnie usytuowany Śnieżnik (1425 m n.p.m.), od którego odchodzi sześć obszernych, spłaszczonych ramion, oddzielonych wyraźnie zarysowanymi, głębokimi dolinami erozyjnymi^[4]:

• najbardziej rozgałęziony, razem z Krowiarkami najdłuższy grzbiet północno-zachodni Czarnej Góry^[4], przechodzący w sięgające aż do przedmieść Kłodzka Krowiarki; od Żmijowca odchodzi ku zachodowi krótki grzbiecik ze Smrekowcem, kończący się w centrum Międzygórza, a ku północnemu wschodowi boczny grzbiet z Rudką, Janowcem i Krzyżnikiem, dochodzący do Stronia Śląskiego; od Jaworowej Kopy odchodzi ku zachodowi grzbiet zakończony Igliczną, a od Czarnej Góry też ku zachodowi grzbiecik z Przednią i Trzema Kopkami,
• najkrótsze ramię zachodnie Średniaka (1210 m n.p.m.),
• najwyższy, południowo-zachodni grzbiet graniczny z Małym Śnieżnikiem i Trójmorskim Wierchem, również rozgałęziony, z bocznymi grzbietami wybiegającymi od Goworka i Puchacza,
• południowy grzbiet Sušiny i Podbělki, położony w całości w Czechach,
• wschodni grzbiet graniczny, z Rykowiskiem, schodzący do Przełęczy Płoszczyna,
• północne ramię góry Stromej (1166 m n.p.m.)^[4] oraz Młyńska.

Grzbiety mają kręte linie grzbietowe i silnie zróżnicowane wysokości oraz boczne odnogi. Większość z nich ma strome zbocza, zwłaszcza te, które opadają w kierunku Rowu Górnej Nysy. Dość licznie występują skałki, a bardzo liczne są bloki skalne. Na niektórych szczytach znajdują się gołoborza.

Budowa geologiczna

Obejmuje południowo-zachodnią część metamorfiku Lądka i Śnieżnika. Zbudowany jest w większości z gnejsów (gnejsy śnieżnickie i gnejsy gierałtowskie) i łupków łyszczykowych^[5] serii strońskiej. W Krowiarkach i okolicach Kletna występują zmetamorfizowane skały węglanowe – soczewy marmurów kalcytowych i dolomitowych. W położonym w jednej z nich kamieniołomie Kletno III, w 1966 odkryto największą jaskinię Sudetów – Jaskinię Niedźwiedzią^[4], będącą rezerwatem ścisłym (zob. Jaskinia Niedźwiedzia). Wśród łupków łyszczykowych występują ponadto wkładki łupków łyszczykowych z granatami, łupków grafitowych, kwarcytów, amfibolitów i łupków amfibolitowych i in., natomiast wśród gnejsów – eklogitów.

Wody

Obszar Masywu Śnieżnika należy do zlewisk trzech mórz: Morza Bałtyckiego, Morza Północnego i Morza Czarnego^[4]. Północną i zachodnią część odwadniają Nysa Kłodzka wraz z dopływami, wpadająca do Odry. Południowo-wschodnią część największa rzeka Moraw – Morawa ze swoimi dopływami, wpadająca do Dunaju. Najmniejszą, południowo-zachodnią część odwadnia Lipkovský potok, dopływ Cichej Orlicy (czes. Tichá Orlice), wpadającej do Łaby. Wymienione trzy rzeki mają swe źródła pod Trójmorskim Wierchem^[3], jedynym w Polsce miejscem, gdzie zbiegają się zlewiska trzech mórz. Na potoku Wilczka w Międzygórzu znajduje się jeden z najwyższych w Sudetach wodospadów – wodospad Wilczki o wysokości 22 m^[2]. Na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych rozwinęły się zjawiska krasowe – suche dolinki, ponory, wywierzyska.

Przyroda

Świat roślinny i zwierzęcy Śnieżnika jest najbogatszy w całych Sudetach, ponieważ przebiegają tam granice zasięgów występowania wielu gatunków – sudeckich, karpackich, alpejskich, a nawet śródziemnomorskich.

Wyraźnie zaznaczony jest piętrowy układ roślinności:

• do 500 m n.p.m. – użytki rolne, zazwyczaj łąki; występują m.in. pełnik europejski, dziewięćsił bezłodygowy,
• 500–1000 m n.p.m. – regiel dolny w postaci borów świerkowych lub lasów mieszanych świerkowo-bukowych,
• 1000–1250 m n.p.m. – regiel górny – bór świerkowy, w runie występują borówki czernica i brusznica,
• powyżej 1250 m n.p.m. – łąki górskie.

Te ostatnie występują praktycznie tylko na szczycie Śnieżnika. Posiadają największą wartość przyrodniczą. Występują tu licznie gatunki roślin rzadkich i chronionych oraz sztucznie wprowadzona kosodrzewina^[4]. W szczelinach skalnych spotkać można jedyny w Polsce świecący mech – świetlik.

Świat zwierzęcy również obfituje w cenne gatunki: cietrzewie, głuszce, siwerniaki^[4]. Wśród płazów występują salamandra plamista i traszka górska, wśród gadów zaskroniec i żmija zygzakowata. Liczne są gryzonie: koszatki leśne, popielice, orzesznice, kuny leśne, gronostaje. Obecne są tu również borsuki, a nadto endemiczne gatunki chrząszczy, błonkówek, muchówek i pajęczaków.

Od końca XIX w. w rejonie Średniaka żyją kozice, które przywędrowały z Czech. Ich stado jest jedynym w Polsce poza Tatrami.

Roślinność

W Masywie Śnieżnika na wielu różnorodnych siedliskach występuje wielkie bogactwo roślin, w tym rzadkich i chronionych. Są to m.in.: drzewa:

rośliny zielne:

Ochrona przyrody

Na terenie Masywu w 1981 roku utworzono Śnieżnicki Park Krajobrazowy^[3].

Istnieją tu także obszary objęte ochroną rezerwatową:

• rezerwat przyrody Śnieżnik Kłodzki,
• rezerwat przyrody Wodospad Wilczki,
• rezerwat przyrody Jaskinia Niedźwiedzia.

Masyw Śnieżnika wchodzi w skład projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk (SOO) sieci Natura 2000 – Góry Bialskie i Grupa Śnieżnika.

Miejscowości

Leżące u podnóża Masywu wsie posiadają dobrze rozbudowaną bazę turystyczną. Są to między innymi:

Bolesławów^[5], Domaszków, Idzików^[3], Jodłów, Kletno^[5], Králíky, Goworów, Międzygórze^[5], Międzylesie, Nowa Morawa, Sienna, Stara Morawa, Staré Město pod Sněžníkem, Stary Gierałtów, Stronie-Wieś, Wilkanów.

Turystyka

W 2015 roku gmina Stronie Śląskie uruchomiła projekt turystycznego szlaku narciarstwa biegowego z Bielic w Górach Bialskich do Siennej w Masywie Śnieżnika^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Masyw Śnieżnika. Skala 1:25 000. Wyd. 2. Wrocław: Studio PLAN, 2015.brak strony w książce