Marcin Bielski

Marcin Wolski

Data i miejsce urodzenia

około 1495
Biała

Data i miejsce śmierci

18 grudnia 1575
Biała

Zawód, zajęcie

poeta, pisarz, tłumacz

Dzieci

Joachim Bielski

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Marcin Bielski, Marcin Wolski herbu Prawdzic (ur. ok. 1495 w Białej, zm. 18 grudnia 1575 tamże^[1]) – żołnierz, historyk, renesansowy poeta satyryczny, pisarz i tłumacz, ojciec Joachima Bielskiego.

Życiorys

Był prawdopodobnie samoukiem. Wiedzę zdobywał początkowo na dworze Janusza, księcia mazowieckiego. Później, jako dworzanin Piotra Kmity, mógł korzystać z bogatego księgozbioru swego chlebodawcy. Uczestniczył w walkach z Tatarami w 1524 i 1534. Był żołnierzem obrony potocznej, towarzyszem jazdy w chorągwi rotmistrza Stanisława Balickiego^[2], wziął udział w bitwie z Wołochami pod Obertynem (1531). Przez dłuższy okres mieszkał w Krakowie. Tu uległ wpływom reformacji i żywił doń sympatię do końca życia, choć nigdy nie zerwał z Kościołem katolickim. W 1540 opuścił Kraków, osiadł we wsi rodzinnej, gdzie wkrótce poślubił dziedziczkę dóbr (p. Siemikowska-Okszycówna) w Białej Szlacheckiej (dzisiejszy powiat pajęczański). Od nazwy wsi przyjął nazwisko Bielski. Więcej czasu poświęcał zajęciom literackim niźli gospodarskim. W wieku 80 lat pracował jeszcze nad IV wydaniem swej kroniki, którą syn Joachim uzupełniał i kontynuował. Zmarł 18 grudnia 1575, pochowany został w pobliskim Pajęcznie. W 1603 roku jako autor trafił do pierwszego polskiego Indeksu Ksiąg Zakazanych powstałego z inicjatywy biskupa Bernarda Maciejowskiego^[3].

Działalność literacka

Pierwocinami literackimi Bielskiego były Żywoty filozofów wydane w 1535. Utwór, będący przekładem czeskiego tekstu Mikuláša Konáča z 1514, przedstawiał życiorysy i poglądy filozofów i pisarzy antycznych, średniowiecznych, Ojców Kościoła, a także postaci legendarnych. Dzieło kronikarskie Bielskiego, Kronika wszytkiego świata, ukazała się po raz pierwszy w 1551. Utwór opisywał historię świata od czasów Starego Testamentu, poprzez starożytny Rzym, starożytną Grecję, wydarzenia Nowego Testamentu, średniowiecze i wydarzenia współczesne autorowi do 1550. W 1557 wydał Komedyję Justyna i Konstancyjej, jeden z ciekawszych moralitetów polskiego renesansu. Bielski był także autorem kilku zróżnicowanych stylistycznie satyr: Sen majowy pod gajem zielonym jednego pustelnika, Sjem niewieści, Rozmowa nowych proroków dwu baranów o jednej głowie, wydanych po raz pierwszy w 1566/1567. Po śmierci Bielskiego syn Joachim wydał w 1597 dzieło zatytułowane Kronika polska – przerobioną i uzupełnioną przez siebie Kronikę wszytkiego świata.

Ważniejsze utwory

Kronika wszytkiego świata, wyd. Kraków: 1551, 1554, 1564, Wersja cyfrowa w Polonie
Kronika polska, wyd. Kraków, 1597, wersja cyfrowa w Polonie
Komedyja Justyna i Konstancyjej, wyd. Kraków, 1557, drukarnia M. Wirzbięta
Sen majowy pod gajem zielonym jednego pustelnika (1566), wyd. Kraków, 1566/1567, drukarnia M. Siebeneicher Wersja cyfrowa w CBN Polona
Sejm niewieści (1565), wyd. Kraków, 1566/1567, drukarnia M. Siebeneicher Wersja cyfrowa w CBN Polona (w opracowaniach spotykana jest też uwspółcześniona wersja tytułu Sejm niewieści)
Rozmowa nowych proroków dwu baranów o jednej głowie (1566), wyd. Kraków, 1566/1567, drukarnia M. Siebeneicher Wersja cyfrowa w CBN Polona
Sprawa rycerska, wyd. Kraków, 1569, drukarnia M. Siebeneicher Wersja cyfrowa w Polonie

Ważniejsze przekłady

M. Konáč Żywoty filozofów, to jest mędrców nauk przyrodzonych, wyd. Kraków, 1535, drukarnia F. Ungler
opracowanie pierwszego pełnego katolickiego przekładu Nowego Testamentu, na podstawie anonimowego tłumaczenia średniowiecznego (1556, Kraków)

Materiały

Podobizna autografu z 1552 (w: A. Pawiński Tygodnik Ilustrowany, nr 220 z 1880)
Dokumenty dot. spraw majątkowych z 1559-1574 (w: T. Wierzbowski, Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego t. 1, Warszawa 1900)

Upamiętnienie

Uwieczniony na obrazie Jana Matejki pt. Rzeczpospoiita Babińska.

Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Wola, nosi nazwę ulicy Marcina Bielskiego^[4]^[5].

Przypisy

↑ Kotarska i inni, S·lownik literatury polskiej / 1 Średniowiecze, renesans, barok., wyd. 1, Gdańsk: Wydawn. Harmonia, 2002, ISBN 83-7134-121-0, OCLC 237879698 [dostęp 2019-01-22] .
↑ Marek Plewczyński, Obertyn 1531, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994, s.128
↑ https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/2532/1/Studia_Podlaskie_12_Guzowski.pdf
↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 2.
↑ Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i AlinyP.G.K.A. Sokołowskiej Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i AlinyP.G.K.A., Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 23 .

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t.2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 27-31
Jerzy Ziomek: Renesans. Wyd. XI – 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 116-117, 153, 162, 164, 361, 395, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13843-1.