Mansa Musa

Mansa Musa
Ilustracja
Mansa Mali
Okres

od ok. 1312
do ok. 1337

Poprzednik

Mohammed ibn Qu

Następca

Magan I

Dane biograficzne
Dynastia

Keita

Data urodzenia

ok. 1280

Data śmierci

ok. 1337

Ojciec

Faga Laye

Multimedia w Wikimedia Commons

Musa I (ur. ok. 1280, zm. 1337) lub Mansa Musa – dziesiąty Mansa (tytuł oznaczający "cesarza"[1][2] lub "zdobywcę"[3]), który rządził Imperium Mali w latach 1312–1337. Znany ze sławnej pielgrzymki do Mekki oraz jako mecenas nauki.

Życiorys

Kiedy Musa obejmował władzę, Imperium Mali w dużej części składało się z terytorium podbitego Imperium Ghany i obejmowało tereny obecnego Mali, Gwinei, Senegalu, Mauretanii oraz Gambii.

Podbił 24 miasta wraz z otaczającymi je dzielnicami[4] i nosił wiele tytułów, takich jak Emir z Melle, Władca kopalni Wangary i Zdobywca Ghanaty[5]. Za jego panowania Imperium Mali osiągnęło szczyt swojej świetności[6] i było prawdopodobnie największym wydobywcą złota na świecie. Samego Musę uważa się za jednego z najbogatszych ludzi w dziejach[7][8][9][10], chociaż nie sposób dokładnie oszacować rozmiarów jego majątku[11].

Był pobożnym muzułmaninem i propagował w swoim imperium islam, który zapewniał mu wejście w krąg oddziaływania rozwiniętej kultury wschodniej części Morza Śródziemnego[12].

Sławę w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie zapewniła mu odbyta w latach 1324-1325 pielgrzymka do Mekki[13][6], która miała zarówno podłoże religijne, jak i polityczne. Jej trasa wiodła przez Walatę, Tuat (obecna Algieria) i Kair. Aby sfinansować podróż, Musa nałożył na poddanych specjalny podatek[6]. Orszak Musy miał składać się z 60 tys. ludzi odzianych w brokat i perski jedwab, w tym 12 tys. niewolników niosących złote sztabki[14]. 500 niewolników wyposażonych w zdobione złotem laski bezpośrednio poprzedzało podróżującego konno władcę. Złotem obładowanych było także 80 wielbłądów[15]. Musa nie tylko zapewnił żywność dla całego orszaku, ale też szczodrze obdarowywał ludność w miastach na trasie pielgrzymki, a w każdy piątek rzekomo budował jeden meczet[16]. Jego hojność była tak wielka, że na kilkanaście lat doprowadziła do spadku wartości złota[15][6].

W Kairze Musa początkowo odmówił złożenia wizyty sułtanowi, aby uniknąć nakazanego zwyczajem całowania ziemi przed obliczem sułtana i całowania jego rąk. Ostatecznie spotkał się z sułtanem, jednak złożony podczas tej wizyty pokłon określił jako hołd złożony Allahowi, podkreślając tym samym swoją suwerenność[6].

Także w Mekce i Medynie Musa rozdawał złoto, pozyskując w ten sposób m.in. poetę i architekta Es-Sahelego, który towarzyszył mu później do Mali i w stolicy Niani zbudował salę audiencji. W drodze powrotnej władca, wyczerpawszy swoje zasoby, zmuszony był zaciągnąć pożyczkę u kupców w Kairze. Kosztowna pielgrzymka pozwoliła jednak Musie spełnić jego cele polityczne, zapewniając mu szeroki rozgłos w krajach arabskich, a także chrześcijańskich krajach śródziemnomorskich[6].

Podczas pielgrzymki Musy jeden z jego dowódców, Sagmandia, podbił Gao, stolicę Songhai, i tym samym poszerzył granice Imperium Mali. W drodze powrotnej Musa odwiedził Gao oraz Timbuktu, drugie ważne miasto w Songhai, i w obu tych miastach zlecił budowę meczetów. Za panowania Musy Timbuktu stało się ośrodkiem nauki i kultury, przyciągając uczonych ze świata muzułmańskiego, przede wszystkim zaś historyków, prawników i teologów, którzy podłożyli podwaliny pod Uniwersytet Sankore[15].

W kulturze popularnej

Mansa Musa pojawia się jako przywódca cywilizacji malijskiej w czwartej i szóstej części serii gier strategicznych Sid Meier's Civilization.

Przypisy

  1. ↑ KathleenK. Knoblock KathleenK., Primary Source Fluency Activities: World Cultures, Teacher Created Materials, 14 lutego 2007, ISBN 978-1-4258-9294-4 [dostęp 2020-12-23]  (ang.).
  2. ↑ IbnI. Batuta IbnI., Hamilton Alexander RosskeenH.A.R. Gibb Hamilton Alexander RosskeenH.A.R., Travels in Asia and Africa, 1325-1354, Psychology Press, 2005, ISBN 978-0-415-34473-9 [dostęp 2020-12-23]  (ang.).
  3. ↑ Ira M.I.M. Lapidus Ira M.I.M., A History of Islamic Societies, Cambridge University Press, 13 października 2014, ISBN 978-0-521-51430-9 [dostęp 2020-12-23]  (ang.).
  4. ↑ David C.D.C. Conrad David C.D.C., Empires of Medieval West Africa: Ghana, Mali, and Songhay, Infobase Publishing, 2009, ISBN 978-1-4381-0319-8 [dostęp 2020-12-23]  (ang.).
  5. ↑ Home | The South African Archaeological Society [online], www.archaeology.org.za [dostęp 2020-12-23] .
  6. ↑ a b c d e f MichałM. Tymowski MichałM., Historia Mali, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979, s. 41-47 .
  7. ↑ Najbogatsi z najbogatszych. 10 największych fortun wszech czasów [online], tvn24bis.pl [dostęp 2015-08-01] .
  8. ↑ J. Lande, Najbogatsi ludzie wszech czasów. Afrykański król przed Rockefellerem, „historia.org.pl” dostępne na: [1]
  9. ↑ ThadT. Morgan ThadT., This 14th-Century African Emperor Remains the Richest Person in History [online], HISTORY [dostęp 2020-12-23]  (ang.).
  10. ↑ MarcinM. Dobrowolski MarcinM., Najbogatszy człowiek w historii [online], 11 sierpnia 2015 .
  11. ↑ JakubJ. Ceglarz JakubJ., JakubJ. Ceglarz JakubJ., Najbogatszy człowiek wszech czasów. Nie Rockefeller ani Bill Gates [online], WP money, 14 września 2015 [dostęp 2020-12-23]  (pol.).
  12. ↑ A.J.H.A.J.H. Goodwin A.J.H.A.J.H., The Medieval Empire of Ghana, „South African Archaeological Bulletin”, 12 (47), 1957, s. 108-112, DOI: 10.2307/3886971, JSTOR: 3886971 .
  13. ↑ Clifford D.C.D. Rosenberg Clifford D.C.D. i inni, Worlds together, worlds apart, Concise edition, New York, ISBN 0-393-93769-0, OCLC 890068060 [dostęp 2020-12-23] .
  14. ↑ Tymowski (Historia Mali) szacuje liczebność orszaku na 8-10 tys.
  15. ↑ a b c Musa I of Mali, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30]  (ang.).
  16. ↑ Nawal MorcosN.M. Bell Nawal MorcosN.M., The Age of Mansa Musa of Mali: Problems in Succession and Chronology, „The International Journal of African Historical Studies”, 5 (2), 1972, s. 221-234, DOI: 10.2307/217515, ISSN 0361-7882, JSTOR: 217515 .

Literatura

  • Michał Tymowski: Historia Mali. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979. ISBN 83-04-00212-4.
Kontrola autorytatywna (osoba):
Encyklopedia internetowa:
  • PWN: 3944539
  • Britannica: biography/Musa-I-of-Mali
  • Universalis: kankan-musa-mansa-musa, pelerinage-a-la-mecque-du-sultan-du-mali
  • SNL: Musa_-_hersker
  • DSDE: Mansa_Musa