Mała Synagoga w Kraśniku

Mała Synagoga w Kraśniku
Obiekt zabytkowy nr rej. A/565 z 31.12.1971
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Budulec

murowana

Data budowy

1823-1857

Data likwidacji

1942-1944

Tradycja

ortodoksyjna

Obecnie

remontowana

Położenie na mapie Kraśnika
Mapa konturowa Kraśnika, na dole znajduje się punkt z opisem „Mała Synagoga w Kraśniku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Mała Synagoga w Kraśniku”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Mała Synagoga w Kraśniku”
Położenie na mapie powiatu kraśnickiego
Mapa konturowa powiatu kraśnickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Mała Synagoga w Kraśniku”
Ziemia50°55′16″N 22°13′19″E/50,921000 22,222000
Multimedia w Wikimedia Commons
Synagoga
Wnętrze synagogi
Aron ha-kodesz
Wnętrze synagogi

Mała Synagoga w Kraśniku – synagoga znajdująca się w Kraśniku przy ulicy Bożniczej, usytuowana na północ od Wielkiej Synagogi.

Historia

Synagoga została zbudowana w latach 1823-1857 (według innych źródeł[jakich?] w XVII wieku), jako bożnica dodatkowa dla Synagogi Wielkiej, zbyt małej, aby pomieścić wszystkich wiernych. W XIX wieku dobudowano do ściany zachodniej piętrową przybudówkę z przedsionkiem i domem kahalnym.

Podczas II wojny światowej synagoga została doszczętnie zdewastowana przez hitlerowców. Po wyzwoleniu w 1945 r. w zrujnowanym budynku urządzono magazyn. W 1948 r. został odremontowany i przeznaczony na punkt skupu, a w 1966 roku dokonano częściowej przebudowy, zamurowując część okien. Pod koniec lat 70. w obu synagogach planowano urządzić hotel i gospodę, jednak wobec braku funduszy zrezygnowano z tego zamiaru. Od 1986 r. w synagodze trwają prace renowacyjne.

We wrześniu 2005 r. synagoga stała się własnością Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która uporządkowała obiekt, wywiozła gruz oraz zabezpieczyła dach. Obecnie synagoga jest udostępniona zwiedzającym, a cały dochód z biletów przeznaczony jest na remont.

W czerwcu 2006 r. zostały wykonane prace zabezpieczające w synagodze. Uporządkowano teren wokół budynku, zabezpieczono otwory okienne i drzwiowe, zabezpieczono kanały ciepłownicze wewnątrz obiektu oraz szczególnie niebezpieczne przejścia wewnątrz budynku[1].

Po porozumieniu z 5 marca 2007 r. pomiędzy Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która jest właścicielką synagogi, a burmistrzem Kraśnika Piotrem Czubińskim, w synagodze w przyszłości ma się znajdować biblioteka, medioteka oraz sala konferencyjna[2].

15 grudnia 2007 r. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego jako właściciel zakończyła prace nad przygotowaniem pierwszej części dokumentacji technicznej zespołu synagogalnego, zrealizowane dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Nasze wielokulturowe centrum Kraśnik – przygotowanie dokumentacji umożliwiającej rewitalizację kompleksu synagogalnego w Kraśniku na cele kultury”[3].

14 maja 2014 r. zostały zakończone i odebrane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków prace związane m.in. z montażem 22 okien w małej synagodze, sfinansowane ze środków własnych FODŻ[4].

Architektura

Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 19,5 na 22 metry, z jednokondygnacyjną główną salą modlitewną od północnego zachodu i nieco wyższą częścią dwukondygnacyjną od południowego wschodu, mieszczącą przedsionek, a nad nim, na piętrze babiniec. Całość przykryta jest dachem czterospadowym i opieta szkarpami.

Główna sala modlitewna przykryta jest sklepieniem dziewięciopolowym, które na środku wspierają cztery, XVIII-wieczne, grube filary, połączone archiwoltami, między którymi pierwotnie stała bima. Na ścianie wschodniej zachował się murowany Aron ha-kodesz ujęty dwiema półkolumnami, który wieńczy malowidło przedstawiające słońce wśród chmur wraz z hebrajską inskrypcją: „Od wschodu słońca aż po zachód jego niech imię Haszem będzie pochwalone” (Ps 113,3)[5]. Całość ujęta została w iluzjonistyczne obramienie w postaci fioletowej kotary z pierwszej połowy XIX wieku. Podobną dekorację powtarzano w co najmniej dwu z czterech kolejnych przemalowań[5].

Na osi sklepienia znajduje się polichromia przedstawiająca orła trzymającego w dziobie etrog, a w szponach lulaw oraz we wschodniej partii sufitu, przed szafą ołtarzową dwa szofary przy zniszczonym tondzie[5]. Wewnątrz synagogi składowane są pozostałości macew, które pochodziły z kraśnickich cmentarzy żydowskich.

Galeria

  • Sklepienie bimy
    Sklepienie bimy
  • Ściana wschodnia
    Ściana wschodnia
  • Macewy
    Macewy
  • Zwieńczenie Aron ha-kodesz
    Zwieńczenie Aron ha-kodesz

Przypisy

  1. ↑ Aktualności Kraśnik 2006-06-21 – Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
  2. ↑ Kraśnickie synagogi zostaną odnowione – Gazeta Wyborcza
  3. ↑ Aktualności Szlak Chasydzki. Kraśnik 2007-12-21 – Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
  4. ↑ Uratować dziedzictwo polskich Żydów. Co z synagogą w Kraśniku? - Dziennik Wschodni [online], dziennikwschodni.pl [dostęp 2024-05-06]  (pol.).
  5. ↑ a b c Andrzej Trzciński, Zachowane wystroje malarskie bożnic w Polsce, Studia Judaica 4: 2001 nr 1-2(7-8) s. 67-95

Bibliografia

  • Eleonora Bergman, Jan Jagielski, Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce, Warszawa 1996

Linki zewnętrzne

  • Mała Synagoga w Kraśniku. temida.umcs.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-24)]. (Web Archive)
  • Mała Synagoga w Kraśniku na portalu Wirtualny Sztetl