Las (parowóz)

Las

Las jako pomnik w Ostrowie Wielkopolskim
Inne oznaczenia	Ty
Producent	Fablok Chrzanów
Lata budowy	1948 – 1958[1]
Układ osi	Cn2t
Wymiary
Masa pustego parowozu	9,5 t
Masa służbowa	12 t[1]
Długość	5945 mm[2][3]
Szerokość	1905 mm[2][3]
Wysokość	2555 mm[2][3]
Rozstaw osi skrajnych	1600 mm
Średnica kół napędnych	630 mm[1]
Napęd
Trakcja	parowa
Ciśnienie w kotle	12 at[1]
Powierzchnia ogrzewalna kotła	25 m²[2][3]
Powierzchnia rusztu	0,5 m²[2][3]
Średnica cylindra	245 mm
Skok tłoka	300 mm
Pojemność skrzyni węglowej	0.5 t
Pojemność skrzyni wodnej	0,7 m³[1]
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	70 KM
Maksymalna siła pociągowa	2050 kg / 20,5 kN[4][2]
Prędkość konstrukcyjna	20 km/h[1]
Parametry użytkowe
Rozstaw szyn	600 mm, 750 mm, 785 mm
Multimedia w Wikimedia Commons

Las (oznaczany także Las47, Ty) – polski parowóz wąskotorowy, produkowany w latach 1948–1958, przeznaczony do pracy głównie na kolejach leśnych o prześwicie toru 600/700/750/760 mm^[1]. Parowóz posiadał układ osi i silników Cn2t.

Parowóz został skonstruowany w latach 1947–1948 w Fabryce Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego w Chrzanowie na bazie parowozu Ryś konstrukcji niemieckiej^[1]. Główną zmianą było zastosowanie trzech osi w miejsce dwóch, przez co nacisk na szyny zmniejszył się o 1,5 t przy zachowaniu mocy i siły pociągowej. Parowóz mógł być eksploatowany na liniach o słabszej nawierzchni, zwłaszcza kolejach leśnych, dlatego otrzymał fabryczną nazwę Las^[2]. Pierwsze dwa prototypowe egzemplarze wyprodukowano w 1948 roku. Na kolejach leśnych i przemysłowych bywały oznaczane serią Ty z numerami fabrycznymi, wzorem oznaczeń PKP, aczkolwiek parowozy te nie pracowały na PKP^[2].

Do 1958 roku wyprodukowano ich w Fabloku 640 sztuk^[2][1]. Podstawową wersją był parowóz na tor szerokości 600 mm, ale opracowano także wersje na inne szerokości toru, 750, 760 i 785 mm^[4]. Na tor 750 mm zbudowano ok. 120 parowozów^[3]

Parowozy tego typu używane były do transportu towarowego podczas produkcji i obróbki drewna, rzadko do przewozów osobowych. Zachowało się w Polsce kilkanaście egzemplarzy jako pomniki oraz czynne parowozy w skansenie w Rudach i Majdanie^[5]. Wśród zachowanych jest 10 lokomotyw na tor 600 mm i 7 na tor 750 mm^[2][3][6].

Niewielką liczbę lokomotyw – 30 – wyeksportowano^[1], z tego 6 do Bułgarii (1948 r., tor 760 mm), 4 do Albanii (1949 r., 760 mm), 18 do Rumunii (1952 r., 760 mm i 600 mm), 2 do Chin (1952 r., 600 mm)^[4]. Począwszy od lat 80. XX w. około 15 lokomotyw sprzedano do krajów zachodniej Europy po wycofaniu ze służby w Polsce, dla służby na kolejach turystycznych lub jako eksponaty^[7].

Galeria

• 
  Las w skansenie w Chabówce
• 
  Las z dodatkowym tendrem na BKL
• 
  Przebudowany Las na brytyjskiej kolei South Tynedale Railway
• 
  Las na stacji w Rudach

Przypisy

Bibliografia

• Bogdan Pokropiński, Polskie parowozy eksportowe, Muzeum Kolejnictwa, Warszawa: 1993, s. 63–65
• BogdanB. Pokropiński BogdanB., Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 750 mm), Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2007, ISBN 83-88795-08-2, OCLC 751189260 . Brak numerów stron w książce
• Bogdan Pokropiński, Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm), Muzeum Ziemi Pałuckiej, Żnin, 2000, ISBN 83-910219-7-1.
• Paweł Korcz: Atlas wąskotorówek. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2006, s. 156. ISBN 83-920757-3-0.