Ksenotym

Ksenotym

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	YPO4 fosforan itru
Twardość w skali Mohsa	4–5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	doskonała
Układ krystalograficzny	tetragonalny
Właściwości optyczne
Barwa	brunatna żółta czerwonawa
Rysa	biała
Połysk	szklisty
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Ksenotym – rzadki minerał, z gromady fosforanów, odkryty został w 1832 roku. Nazwa pochodzi od gr. ksenos = obcy i time = cześć (czcić), co wiąże się z bardzo zmiennym składem chemicznym tego minerału, w którym itr bywa często podstawiany przez tor i uran.

Właściwości

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju słupkowym, grubotabliczkowym, często zakończone bipiramidami. Występuje w skupieniach ziarnistych, promienistych, rozetowych. Występuje też jako luźne ziarna w skałach. Jest kruchy, przezroczysty. Często zawiera uran, cyrkon, tor. Jest izostrukturalny = izomorficzny z cyrkonem. Bywa radioaktywny.

Występowanie

Powstaje w wyniku procesów magmowych. Najczęściej występuje w pegmatytach granitowych, granitach. Często współwystępuje z cyrkonem, monacytem. Bywa spotykany w skałach okruchowych.

Miejsca występowania: Ksenotym występuje w dużych ilościach w Norwegii, ale też w Algierii, Australii, Austrii, Belgii, Boliwii, Brazylii, Kanadzie, Chinach, Czechach, Niemczech, Indiach, Japonii, Kazachstanie, Mongolii, Namibii, Nigerii, Pakistanie, Rosji, RPA, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, na Słowacji, Madagaskarze, Grenlandii, Węgrzech, we Włoszech i we Francji.

• Wielkiej Brytanii (Walia),
• Stanach Zjednoczonych (Alabama, Alaska, Arizona, Arkansas, Kalifornia, Kolorado, Connecticut, Georgia, Idaho, Maine, Michigan, Missouri, Montana, Nevada, New Jersey, New Hampshire, Nowy Meksyk, Nowy Jork, Karolina Północna, Karolina Południowa, Pensylwania, Rhode Island, Dakota Południowa, Teksas, Utah, Wirginia, Waszyngton, Wisconsin).

W Polsce został stwierdzony w pegmatytach okolic Szklarskiej Poręby (Karkonosze), znany jest z piasków plaż bałtyckich.

Zastosowanie

• źródło skandu, itru i pierwiastków ziem rzadkich.
• ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie.

Linki zewnętrzne

• http://webmineral.com/data/Xenotime-(Y).shtml
• http://www.mindat.org/show.php?id=4333&ld=1&pho=