Konstytucja Królestwa Polskiego
Nazwa potoczna | Konstytucja Królestwa Polskiego | ||
---|---|---|---|
Skrót nazwy | KKP | ||
Państwo | Królestwo Polskie | ||
Data wydania | 27 listopada 1815 | ||
Miejsce publikacji | Dziennik Praw Królestwa Polskiego | ||
Data wejścia w życie | 27 listopada 1815 | ||
Rodzaj aktu | konstytucja | ||
Przedmiot regulacji | prawo konstytucyjne | ||
Status | nieobowiązujący | ||
| |||
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Konstytucja Królestwa Polskiego, właściwie Ustawa konstytucyjna Królestwa Polskiego – konstytucja Królestwa Polskiego nadana przez cesarza Rosji i króla Polski Aleksandra I, będąca wypełnieniem postanowień kongresu wiedeńskiego. Zaliczana jest do najbardziej liberalnych w pokongresowej Europie. Przy jej redakcji pracował kilkuosobowy zespół, z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim na czele. Ostateczny tekst uwzględniał uwagi króla, który 27 listopada 1815 konstytucję podpisał, przez co uzyskała moc prawną[1]. Była to tzw. konstytucja oktrojowana, czyli nadana odgórnie, nie zaś zatwierdzona przez Sejm. Obowiązywała w Królestwie Polskim do 26 lutego 1832, gdy Mikołaj I wprowadził w jej miejsce Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego.
Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego liczyła 165 artykułów zgrupowanych w 7 tytułach. 13 lutego 1825 król Aleksander I znowelizował Konstytucję dodając Artykuł Dodatkowy wprowadzający tajność obrad Sejmu[2].
Postanowienia konstytucyjne
Królestwo Polskie było monarchią konstytucyjną, połączoną unią personalną z Cesarstwem Rosyjskim, ze wspólną polityką zagraniczną. Każdorazowy cesarz Rosji stawał się królem Polski.
Odrębne pozostawały:
- parlament
- narodowe wojsko
- aparat państwowy
- prawo i sądownictwo.
Król
- „Rząd jest w osobie króla. Król sprawuje władzę wykonawczą w całej swojej rozciągłości” (art. 35).
- „osoba królewska jest święta i nietykalna” (art. 36).
- zwoływał zgromadzenia wyborcze oraz mianował marszałków sejmików i zgromadzeń gminnych.
- zwoływał, odraczał i rozwiązywał sejmy zwyczajne i nadzwyczajne.
- powoływał ministrów, senatorów i wyższych urzędników
- miał prawo sankcji ustaw i uchwał sejmu.
- jako jedyny stan sejmujący dysponował inicjatywą ustawodawczą.
- dysponował prawem zawieszania ustaw sejmowych
- królowi przysługiwało prawo wypowiadania wojny oraz zawierania umów międzynarodowych
- król powoływał i odwoływał namiestnika.
- w wypadku nieobsadzenia urzędu namiestnika, król mógł powołać prezesa Rady Administracyjnej.
- sądy wyrokowały w imieniu monarchy.
Namiestnik
Zobacz w Wikiźródłach tekst wyroku polecaiącego tymczasowemu Rządowi Królestwa Polskiego ogłoszenie i złożenie w Senacie Ustawy Konstytucyinéy, oraz odebrania przysięgi od Namiestnika w obliczu Senatu, na dniu 1. Grudnia 1815 r. wydanego |
- przewodniczył Radzie Stanu.
- decyzje podejmował w czasie posiedzeń Rady Administracyjnej.
- decyzje namiestnika wymagały kontrasygnaty odpowiedniego ministra.
- przedstawiał królowi kandydatów na ministrów, kandydatów na senatorów i wyższych urzędników państwowych.
- mianował pozostałych urzędników publicznych.
Rada Stanu
Rada Administracyjna
Jako Rząd krajowy od 1826 roku, w składzie 5 ministrów (Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Sprawiedliwości, Spraw Wewnętrznych i Policji, Wojny, Przychodów i Skarbu) oraz osób powołanych przez króla, była najwyższą władzą wykonawczą i administracyjną w kraju.
Zgromadzenie Ogólne Rady Stanu
W jej skład wchodzili:
- ministrowie (5)
- radcy stanu (zwyczajni i nadzwyczajni)
- sekretarz stanu
- referendarze
- inne osoby powoływane przez króla.
Uprawnienia ZO RS
- opracowywanie projektów praw sejmowych i aktów królewskich do akceptacji króla.
- przekazywanie ostatecznych wersji praw i aktów pod obrady sejmowe.
- oddawanie pod sąd urzędników administracyjnych (nominowanych przez króla).
- sądownictwo kompetencyjne
- sądownictwo administracyjne (od 1816 do 1822 r. za pośrednictwem Delegacji Administracyjnej).
- przyjmowanie corocznych sprawozdań z działalności komisji rządowych.
- przekazywanie królowi raportów o stanie kraju.
Sejm
- trzy stany sejmujące, tj. król, Senat i Izba Poselska miały pełnię władzy prawodawczej.
- członków Izby Poselskiej wybierano na 6 lat, przy założeniu, że co dwa lata odnawiano 1/3 składu izby.
- członkowie parlamentu uzyskali immunitet w sprawach karnych na czas trwania sejmu.
System wyborczy
System wyborczy był oparty na podziale kraju na:
- 77 powiatów, w których szlachta (posesjonaci) wybierała po jednym pośle.
- 51 okręgów gminnych, w których wyborcy nienależący do szlachty wybierali 1 deputowanego.
Prawa wyborcze
- czynne prawo wyborcze uzyskali mężczyźni po ukończeniu 21 roku życia i mający prawa obywatelskie.
- bierne prawo wyborcze przyznano:
- osobom umiejącym pisać i czytać (cenzus wykształcenia).
- osobom opłacającym znaczny podatek (cenzus majątkowy).
- odebrano prawa wyborcze wojskowym w służbie czynnej.
Izba Poselska
- sejmy zwyczajne miały zbierać się co 2 lata w Warszawie na 30 dni.
- obrady sejmu były jawne (do 1825 r.)
- w rzeczywistości sejm zebrał się cztery razy: 1818, 1820, 1825 i 1830.
Kompetencje Izby Poselskiej
- samodzielnie uchwalała ustawy w zakresie spraw cywilnych, administracyjnych i sądowniczych.
- z woli króla wydawała akty prawne w sprawach podatkowych, systemu monetarnego oraz zaciągu do wojska.
- posiadała kompetencje kontrolne nad rządem
- posłowie i deputowani mieli możliwość składania petycji.
Senat
Zobacz w Wikiźródłach tekst Konstytucji Królestwa Polskiego |
Zobacz w Wikiźródłach tekst Manifestu cesarza Mikołaja I z okazji wstąpienia na tron polski (25 grudnia 1825) |
w składzie:
- 9 biskupów
- wojewodowie i kasztelani
- rosyjscy książęta krwi cesarsko-królewskiej
Kompetencje Senatu
- równorzędna pozycja z Izbą Poselską w kwestii ustawodawczej.
- przeprowadzanie rugów.
- kontrola ksiąg obywatelskich.
- pełnienie funkcji Sądu Sejmowego.
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Oryginalny tekst francuski Konstytucji 1815 na zarchiwizowanej stronie internetowej Archiwum Państwowego Federacji Rosyjskiej. unikdoc.rusarchives.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-06)].
- Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego z dnia 27-go listopada 1815 roku oraz Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego z dnia 26-go lutego 1832 roku Warszawa 1917
- Nadanie Ustawy Konstytucyjnej Królestwa Polskiego. muzhp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-08)]. Rozmowa z prof. Marianem Kallasem
- Udział społeczeństwa w życiu politycznym Królestwa Polskiego w latach 1815 - 1830 (sejmiki i zgromadzenia gminne)
- p
- d
- e
I Rzeczpospolita |
|
---|---|
Okres zaborów |
|
II Rzeczpospolita oraz jej terytoria autonomiczne i zależne |
|
Polska Ludowa |
|
III Rzeczpospolita |
|
- zobacz też: Teksty polskich konstytucji
- p
- d
- e
władza wykonawcza |
|
---|---|
władza ustawodawcza |
|
inne instytucje |
|
- Konstytucja Królestwa Polskiego
- Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego
- PWN: 3925264
- БРЭ: 2092593