Klasyfikacja języków indoeuropejskich

Klasyfikacja języków indoeuropejskich – podział indoeuropejskiej rodziny językowej oparty o pokrewieństwo filogenetyczne.

Główne gałęzie językowe

Schemat blokowy. Duże prostokąty z nazwami
Schemat głównych gałęzi języków indoeuropejskich – ich pokrewieństwo filogenetyczne, historyczny podział geograficzny oraz fonetyczny podział kentum–satem

W literaturze z XXI w. wyróżniane są następujące główne gałęzie języków indoeuropejskich – grupy i podrodziny[1][2]:

Istnieją jednak znaczne różnice w klasyfikacjach poszczególnych grup[4] oraz w szacowanej liczbie języków rodziny indoeuropejskiej – czego główną przyczyną jest niemożność ustalenia precyzyjnych kryteriów pozwalających jednoznacznie stwierdzić, czy dana mowa jest językiem odrębnym, czy tylko jakąś odmianą (np. dialektem) innego[5]. Dodatkowo na owe liczby wpływa ewentualne ignorowanie (w rozmaitym zakresie) języków martwych oraz różne traktowanie makrojęzyków i języków kreolskich. Zauważalna jest tendencja do uznawania za pełnoprawne języki coraz większej liczby etnolektów[6] – stąd tak duże różnice w danych liczbowych pomiędzy publikacjami z różnych okresów.

W niniejszym artykule zostały przedstawione dwie odrębne szczegółowe klasyfikacje:

W obu przypadkach zachowano oryginalne nazwy poszczególnych jednostek językowych. Kursywą w nawiasach podano synonimy, pod którymi dana gałąź bądź język są również znane.

  • Schemat blokowy. Kilkaset małych prostokątów z nazwami
    Szczegółowe drzewo języków rodziny
    (duży rozmiar)
  • Mapa. Kontury lądów świata. Czerwone obszary
    Zasięg geograficzny języków indoeuropejskich jako języków ojczystych

Klasyfikacja Merritta Ruhlena

Merritt Ruhlen w swojej książkowej klasyfikacji z 1991 r. wyróżnia 180 języków rodziny, którą określa jako indo-hetycka. Podstawowym podziałem w jego publikacji jest podział na języki anatolijskie oraz języki indoeuropejskie właściwe, do których należą wszystkie pozostałe grupy językowe[7].

I. Języki anatolijskie†

II.-X. Języki indoeuropejskie (właściwe)

II. Języki albańskie

III. Języki bałtosłowiańskie

III.1. Języki bałtyckie

III.2. Języki słowiańskie

IV. Języki celtyckie

V. Języki germańskie

VI. Języki greckie (helleńskie)

VII. Języki indoirańskie

VII.1. Języki indyjskie (indoaryjskie)

VII.2. Języki irańskie

VII.3. Języki nuristańskie

VIII. Języki italskie(†)

  • Mapa. Kontury Italii. Różnokolorowe obszary
    Rozmieszczenie starożytnych języków italskich na terenach dzisiejszych Włoch
    • • •

         umbryjski

         południowopiceński

         sabiński

         faliskijski

         łacina

         dial. środkowoitalskie

         wolski

         oskijski

         sykulski
    (potencjalnie italski)

  • Mapa. Europa Zachodnia i Południowa. Granice państw. Różnokolorowe obszary
    Rozmieszczenie głównych języków romańskich w Europie

IX. Języki ormiańskie

X. Języki tocharskie†

Klasyfikacja Ethnologue

W klasyfikacji Ethnologue z 2022 r. wyróżnianych jest 448 języków indoeuropejskich. Nie uwzględnia ona jednak w ogóle wymarłych języków anatolijskich† i tocharskich†[2].

I. Języki albańskie

II. Języki bałtosłowiańskie

II.1. Języki bałtyckie

II.2. Języki słowiańskie

III. Języki celtyckie

IV. Języki germańskie

V. Języki greckie (helleńskie)

VI. Języki indoirańskie

VI.1. Języki indoaryjskie

  • → Język sanskrycki(†)
  • Języki indoaryjskie przejściowe
  • Języki indoaryjskie zewnętrzne
    • Języki indoaryjskie zewnętrzne wschodnie
    • Języki indoaryjskie północno-zachodnie
      • Języki dardyjskie
        • Języki Czitralu → Język kalasza | Język khowar
        • Języki kaszmirskie → Język kaszmirski
        • Języki kohistańskie (środkowodardyjskie) → Język bateri | Język czilisso | Język degano | Język gawri | Język gowro (kalami) | Język kohistański induski | Język mankiyali | Język tirahi | Język torwali
        • Języki kunar → Język dameli | Język gawar-bati | Język grangali (nangalami) | Język szumaszti
        • Języki paszai → Język paszai północnowschodni | Język paszai północnozachodni | Język paszai południowowschodni | Język paszai południowozachodni
        • Języki szina → Język brokskat | Język kalkoti | Język kundal szahi | Język palula | Język sawi | Język szina | Język szina kohistański | Język uszodźo (uszodźi)
      • Języki sindhi → Język dźadgali | Język kaććhi | Język lasi | Język luwati | Język sindhi | Język sindhi bhil
    • Języki indoaryjskie południowe
  • Języki hindi zachodnie
  • Języki tharu
    • → Język tharu Kathariya
    • → Język tharu Rana
    • Języki tharu wschodnie → Język tharu centralny | Język tharu Dangaura | Język tharu środkowowschodni
  • niesklasyfikowane → Język andh | Język bazigar | Język czinali | Język danuwar | Język darai | Język dewas rai | Język kanjari | Język kumal | Język lohar Lahul | Język memoni | Język oadki | Język pali(†) | Język vaagri booli

VI.2. Języki irańskie

VI.3. Języki nuristańskie

VI.4. niesklasyfikowane

  • → Język badeszi

VII. Języki italskie(†)

VIII. Języki ormiańskie

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Symbolem † oznaczono języki lub gałęzie językowe całkowicie wymarłe.
  2. ↑ Często w literaturze językoznawczej grupa, w której znajduje się język grecki, nosi nazwę „greckiej” (zob. Garbacz 2018 ↓, s. 11-18) – gdyż tradycyjnie klasyfikowano go jako jedynego jej przedstawiciela. Jednak od czasu umieszczania w obrębie owej gałęzi większej liczby języków właściwsze jest określanie jej jako „helleńskiej” (zob. Joseph 1998 ↓).
  3. ↑ Symbolem (†) oznaczono gałęzie lub języki zasadniczo martwe, ale zachowane w niektórych dziedzinach (jak np. łacina).

Przypisy

  1. ↑ PiotrP. Garbacz PiotrP., The Indo-European Family Tree and Its Split – A Report From The Workshop "The Indo-European Family Tree", „LingVaria”, 1 (25), 2018, s. 11-15, 17-18, DOI: 10.12797/LV.13.2017.25.01, ISSN 2392-1226  (ang.).
  2. ↑ a b c David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Indo-European, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 25, Dallas: SIL International, 2022 [dostęp 2022-08-28] [zarchiwizowane z adresu 2022-03-05]  (ang.).
  3. ↑ Brian D.B.D. Joseph Brian D.B.D., GREEK, Ancient [online], The Ohio State University, 26 października 1998 [dostęp 2022-08-28] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-25]  (ang.).
  4. ↑ VáclavV. Blažek VáclavV., From August Schleicher to Sergei Starostin: On the development of the tree-diagram models of the Indo-European languages, „Journal of Indo-European Studies”, 1 & 2 (35), 2007, s. 85-102 (w linku: 4-21), ISSN 0092-2323  (ang.).
  5. ↑ Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 10, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655  (pol.).
  6. ↑ Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 14, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655  (pol.).
  7. ↑ a b MerrittM. Ruhlen MerrittM., A Guide to the World's Languages, wyd. II, t. 1, Stanford: Stanford University Press, 1991, s. 325-327, ISBN 0-804-71894-6 [zarchiwizowane]  (ang.).

Bibliografia

  • VáclavV. Blažek VáclavV., From August Schleicher to Sergei Starostin: On the development of the tree-diagram models of the Indo-European languages, „Journal of Indo-European Studies”, 1 & 2 (35), 2007, s. 82-109, ISSN 0092-2323  (ang.).
  • David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Ethnologue: Languages of the World, wyd. 25, Dallas: SIL International [dostęp 2022-08-28] [zarchiwizowane z adresu 2022-03-05]  (ang.).
  • PiotrP. Garbacz PiotrP., The Indo-European Family Tree and Its Split – A Report From The Workshop "The Indo-European Family Tree", „LingVaria”, 1 (25), 2018, s. 9-20, DOI: 10.12797/LV.13.2017.25.01, ISSN 2392-1226  (ang.).
  • Brian D.B.D. Joseph Brian D.B.D., GREEK, Ancient [online], The Ohio State University, 26 października 1998 [dostęp 2022-08-28] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-25]  (ang.).
  • Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655  (pol.).
  • MerrittM. Ruhlen MerrittM., A Guide to the World's Languages, wyd. II, t. 1, Stanford: Stanford University Press, 1991, ISBN 0-804-71894-6 [zarchiwizowane]  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Pełna klasyfikacja filogenetyczna języków świata. ling.hawaii.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-31)]. autorstwa Merritta Ruhlena z dawnej strony Uniwersytetu Hawajskiego (ang.) [zarchiwizowane].