Kimmerikon

Kimmerikon i inne kolonie greckie na wybrzeżu Morza Czarnego

Kimmerikon (gr. Κιμμερικόν, łac. Cimmericum, Chimerium; ros. Киммерик), także Psoa (Ψόα)[1] – starożytne miasto greckie w południowo-wschodniej części Krymu.

Założone w VI wieku p.n.e. przez osadników z Miletu. Nazwa pochodzi od Kimerów zamieszkujących wcześniej te ziemie. Ruiny miasta znajdują się na cyplu Jelczyn-Kale pomiędzy brzegiem Morza Czarnego a jeziorem Elken (dawnym zalewem morskim), 50 km na południe od współczesnego Kerczu[2].

Historia

Odkryte ślady pierwotnego osadnictwa w tym miejscu datowane są na II tysiąclecie p.n.e. W epoce brązu istniały tam osady, których pozostałości odkryto w dolnej warstwie grodziska podczas wykopalisk w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku prowadzonych przez ekspedycję Kerczeńskiego Muzeum Historyczno-Archeologicznego[3].

Nowsze badania z końca lat 90. XX w. stwierdzają na podstawie znalezisk ceramiki ślady osadnictwa Greków z połowy VI w. p.n.e. Wczesne obwarowania miasta położonego na nadbrzeżnych terasach, obejmujące obszar 2 km², pochodzą z końca V/początku IV w. p.n.e. Od początku V stulecia miasto wchodziło w skład Królestwa Bosporańskiego, pozostając w zależności od silniejszego Pantikapajonu. Szczątki miejscowej architektury pochodzą z okresu hellenistycznego i rzymskiego[4].

Od IV wieku p.n.e. wzrosła rola miasta jako grodu chroniącego Królestwo Bosporańskie przed najeźdźcami z zachodu (głównie Scytami), dlatego rozbudowano system fortyfikacji miejskich, swą rozległością wyróżniający Kimmerikon spośród innych starożytnych miast krymskich[5].

Centralnym punktem topograficznym była góra Opuk, główne miasto położone było od zachodu. Pierwsze umocnienia pochodzą z IV wieku p.n.e., główne fortyfikacje powstały jednak w I w. p.n.e.; grubość murów fortecznych sięgała 2,5–3,5 m, a umocnienia obejmowały obszar o powierzchni 3 km². Rozbudowano wówczas linię fortyfikacji kamiennych chroniących dodatkowo port od strony północnej, a w części wschodniej, na górze Opuk, wzniesiono cytadelę połączoną z fortyfikacjami miejskimi[2].

Szczyt swego rozwoju Kimmerikon osiągnęło w I-II wieku n.e., gdy mury obronne ponownie rozbudowano, a budynki miejskie wznoszono z kamienia. Początek upadku miasta wiąże się z jego zdobyciem i zniszczeniem przez Gotów pod koniec III wieku n.e.[5] W IV i V wieku wprawdzie nadal ono istniało, lecz jako mniejsze, zajmujące tylko część dawnego terytorium; opustoszało w drugiej połowie I tysiąclecia.

W źródłach antycznych wspomniane jest przez Strabona (Geografia VII 4,5; XI 2,4-5), choć jego informacje co do usytuowania miasta i jego statusu (polis lub polichnion) są bałamutne[4].

Wykopaliska

Pierwsze badania archeologiczne rozpoczęto w pierwszej połowie XIX wieku, a systematyczne prace zapoczątkowano w okresie międzywojennym i prowadzono w latach: 1927, 1947-1949, 1950-1951. W trakcie wykopalisk odsłonięto masywne fortyfikacje miejskie, domy mieszkalne z I-III w., magazyny (jamy) zbożowe, cysterny dla wody, a wewnątrz domostw liczne przykłady ceramiki i narzędzia, potwierdzające, że mieszkańcy miasta zajmowali się uprawą roli, rybołówstwem, rzemiosłem i handlem[6]. W najniższej warstwie grodziska, z epoki brązu, znaleziono skorupy naczyń glinianych z charakterystycznym ornamentem, krzemienne groty strzał oraz ostrza do sierpów, fragmenty kamiennych toporów i kości zwierząt domowych[3].

Archeologiczne badania przeszłości Kimmerikonu prowadzili wówczas I.T. Kruglikowa, A.L. Mongajt, a w latach 80-90. XX wieku: O.N. Usaczowa i G.A. Koszelenko, J.W. Gorłow i J.A. Łopanow, G.R. Czechładze, A.A. Zawojkin[4].

Przypisy

  1. ↑ Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Register. T. XXIII/2. Stuttgart: J.B. Metzler, 1959, s. 1417nn.
  2. ↑ a b Encyklopedia sztuki starożytnej, dz. cyt.
  3. ↑ a b Aleksiej Smirnow: Scytowie. Warszawa: PIW, 1974, s. 41.
  4. ↑ a b c An Inventory of Archaic and Classical Poleis, dz. cyt.
  5. ↑ a b The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, dz. cyt.
  6. ↑ Киммерик. W Большая Советская Энциклопедия (ros.) [dostęp 2007-09-13].

Bibliografia

  • An Inventory of Archaic and Classical Poleis (ed. Mogens Herman Hansen, Thomas Heine Nielsen). Oxford: Oxford University Press, 2004, s. 946-947
  • M.L. Bernhard, Z. Sztetyłło: Kimmerikon, Bosporus. W The Princeton Encyclopedia of Classical Sites (ed. Richard Stillwell). Princeton (N.J.): Princeton University Press, 1976, s. 454
  • Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa – Azja – Afryka – Ameryka. Warszawa: WAiF / Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 328, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF)

Linki zewnętrzne

  • Kimmerikon w Pleiades. A Gazetteer of Past Places (2022) (ang.) [dostęp 2024-02-07]
  • Zdjęcie ruin Kimmerikonu. info.crimea-portal.gov.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].