Johann Jakob Scheuchzer

Johann Jakob Scheuchzer (ur. 1672, zm. 1733) – szwajcarski przyrodnik, prekursor paleobotaniki, kartograf, lekarz, historyk i matematyk^[1].

Życiorys

Jest autorem pierwszej w dziejach monografii naukowej na temat flory kopalnej (Herbarium diluvianum, 1709), przy czym omówił w tej pracy także amonity prawidłowo interpretując je jako skamieniałości zwierząt^[2]. Był dyluwialistą, uważając, że znajdywane w skałach skamieniałości są efektem biblijnego potopu^[3]. W związku z tym w 1726 opublikował wyniki swoich badań nad skamieniałym szkieletem kręgowca z miocenu, uznając, że są to resztki człowieka z okresu potopu i nadając im nazwę Homo diluvii testis (łac. człowiek świadek potopu)^[3]. Była to błędna diagnoza, gdyż później okazało się, iż rzeczona skamieniałość to przedstawiciel wymarłego gatunku dużej salamandry Andrias scheuchzeri^[3], co udowodnił Georges Cuvier^[1].

W 1731 r.^[4] wydał Physica sacra (Święta przyroda), czterotomowe dzieło omawiające poszczególne wydarzenia opisane w Biblii wzbogacone licznymi i obszernymi komentarzami będącymi encyklopedycznym omówieniem ówczesnej wiedzy naukowej na temat zwierząt, roślin, sztuki związanych z daną sceną biblijną; przykładowo w sekcji poświęconej pladze żab, autor m.in. charakteryzuje ontogenezę tych płazów^[1]. Ilustrowana jest 745 bogatymi w treść i zdobienia ilustracjami miedziorytowymi^[3].

Innym jego dziełem są Piscium querelae et vindiciae (łac. Skargi i usprawiedliwienie ryb) z roku 1708. Zwalczał w nim rozpowszechniony wówczas pogląd o vis plastica (łac. siła plastyczna, inna nazwa virtus formativa) tłumaczący powstawanie skamieniałości jako wynik działania siły kształtującej kamienie w imitacje zwierząt lub roślin.

Jest autorem topograficznej mapy Szwajcarii i historii tego kraju, wydanej w 29 tomach^[3].

Korespondował z astronomką i rysowniczką Marią Clarą Eimmart^[5].

Szwedzki botanik Karol Linneusz upamiętnił go w naukowej nazwie rodzajowej bagnicy Scheuchzeria^[6]^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Gould S.J., 1998: Dzieje życia na Ziemi. Świat Książki, strony: 13-15.
↑ Zofia Kielan-Jaworowska (red.). 1963. Mały słownik paleontologiczny, hasła „paleobotanika” i „Scheuchzer”. Wiedza Powszechna, Warszawa.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tamże.
↑ data według skanu strony tytułowej tego dzieła
↑ Naturforschende Gesellschaft inN.G. Zürich. Naturforschende Gesellschaft inN.G., Naturforschende Gesellschaft inN.G. Zürich Naturforschende Gesellschaft inN.G., Vierteljahrsschrift der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich., t. v.18 (1873), Zürich :: Fäsi & Beer,, 1873 [dostęp 2019-10-13] .
↑ Hertel H.. Gattungseponyme bei Flechten und lichenicolen Pilzen. „Bibliotheca Lichenologica”. 107, 2012.
↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: 1996, s. 141. ISBN 83-05-12868-7.

Bibliografia

Herbert Wendt, Szukałem Adama, przekład Teresa Berken, Złota Seria Literatury Popularnonaukowej, Warszawa 1960.
Herbert Wendt, Przed potopem, przekład Anna Jerzmańska, Złota Seria Literatury Popularnonaukowej, Warszawa 1971.