Jerzy Juliusz Kijowski

Jerzy Juliusz Kijowski (ur. 4 maja 1943 w Lublinie^[2]) – polski fizyk teoretyczny i matematyczny, profesor nauk fizycznych związany z Centrum Fizyki Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk (CFT PAN), a wcześniej z Wydziałem Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW) i z UKSW; okazjonalny popularyzator nauki, działacz społeczny – między innymi harcerski – oraz chórzysta.

Specjalności Kijowskiego to klasyczna i kwantowa teoria pola, w tym grawitacja – zwłaszcza ogólna teoria względności Einsteina. Laureat kilku nagród naukowych, zarówno polskich, jak i zagranicznych.

Życiorys

Kariera naukowa

Jest absolwentem Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1960)^[3]. W 1965 ukończył studia w dziedzinie fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. Następnie na tej samej uczelni uzyskał stopnie naukowe doktora w roku 1969 i doktora habilitowanego w 1973, a 17 września 1982 otrzymał tytuł profesora nauk fizycznych^[4]. Jest fizykiem teoretycznym, zawodowo związanym z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, był też profesorem zwyczajnym Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz profesorem wizytującym na uniwersytetach w Kolonii, Lipsku, Turynie, Mediolanie, Rzymie (La Sapienza), Marsylii, Tours, Louvain-la-Neuve oraz na politechnikach w Akwizgranie (RWTH, Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen) oraz Claushal (Technische Universität Clausthal)^[5].

W latach 1980–1985 był zastępcą dyrektora CFT PAN, a w latach 1991–1992 dyrektorem tegoż Centrum, w latach 1996–1999 był kierownikiem Katedry Metod Matematycznych Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Członek redakcji czasopism naukowych:

• „Reports on Mathematical Physics”^[6],
• „Acta Physica Polonica”^[7],
• „Journal of Geometry and Physics”, które współtworzył i zasiadł w jego radzie redakcyjnej^[8].

Popularyzował fizykę i matematykę przez artykuły^[9] oraz publiczne wykłady dla Centrum Nauki Kopernik w Warszawie^[10] i Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego^[11]. W 2011 roku był jednym z członków założycieli Polskiego Towarzystwa Relatywistycznego^[12].

Dorobek badawczy

Uczeń i kontynuator prac Krzysztofa Maurina^[13]. Osiągnięcia naukowe Kijowskiego to m.in.:

• wprowadzenie pojęcia geometrii wielosymplektycznej do opisu struktury kanonicznej teorii pola,
• wprowadzenie operatora „czasu przejścia” w mechanice kwantowej i podanie przy jego pomocy nowej interpretacji zasady nieoznaczoności dla czasu i energii,
• podanie nowej, całkowicie oryginalnej zasady wariacyjnej dla równań Einsteina i odkrycie tzw. afinicznego sformułowania ogólnej teorii względności,
• podanie nowego opisu pól z cechowaniem na kracie,
• podanie nowego, oryginalnego dowodu dodatniości energii grawitacyjnej^[14].

Działalność harcerska

W latach 1962–1973 działał w „Czarnej Jedynce” – jednej z najstarszych polskich drużyn harcerskich założonej w 1911 roku, którą (po rocznej przerwie w działalności) reaktywował w 1962 wspólnie z Markiem Barańskim i współprowadził do 1965 roku^[15]. W 1969 roku wraz z bratem Januszem, Michałem Kuleszą, Antonim Macierewiczem, Andrzejem Celińskim, Wojciechem Onyszkiewiczem i innymi powołali „Gromadę Włóczęgów” – działający w formie klubu dyskusyjnego przy 1 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej krąg instruktorski, skupiający instruktorów i byłych harcerzy z „Czarnej Jedynki”^[16]. Założył w 1968 roku w ramach Szczepu 1 WDH drużynę żeglarską, o nazwie Viking Valparaiso (dodatek Valparaíso, czyli nazwa portu w Chile, który znajduje się najbardziej na antypodach w stosunku do Warszawy, symbolizował marzenie wikingów, by tam, na te antypody, kiedyś dotrzeć)^[17], która wyremontowała jacht pełnomorski Zjawa II (nazwa za zgodą Władysława Wagnera) oraz m.in. odbyła na nim rejs po Morzu Śródziemnym^[18].

Działalność artystyczna i inna

Jego hobby to muzyka, gra na pianinie, gitarze i klarnecie^[19]. Był założycielem i dyrygentem Chóru Flaminae^[20], który powstał ze scholi młodzieżowej śpiewającej w kościele Opatrzności Bożej przy ul. Dickensa w Warszawie. Prowadził ten chór w latach 1978–2003, kiedy to przejęła prowadzenie jego córka Marta. W roku 1985 chór otrzymał II nagrodę na festiwalu Sacrosong w Mistrzejowicach, a dwukrotnie był wyróżniony na festiwalu Cantate Deo^[21] w Gliwicach.

Jest członkiem honorowym Przymierza Rodzin, którego był współzałożycielem w 1983 roku^[22].

Wyróżnienia

Zdobył prestiżowe nagrody naukowe, w tym m.in.:

• 1969: Nagroda Młodych Polskiego Towarzystwa Matematycznego,
• 1972: Nagroda Główna im. Stanisława Zaremby PTM za prace z matematyki stosowanej,
• 1980: Nagroda Wydziału III PAN.
• Nagroda imienia Stefanii Światłowskiej od VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie^[23].

Jest także laureatem^[24] programu „Mistrz” Fundacji Nauki Polskiej (1999–2003)^[14].

W latach 1976–1977 był stypendystą Fundacji Humboldta w RFN.

Książki

• 2015: Geometria różniczkowa jako narzędzie nauk przyrodniczych, Centrum Studiów Zaawansowanych Politechniki Warszawskiej, ISBN 978-83-6199313-1.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jerzy Kijowski w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.) [dostęp 2021-10-28].