Jan Barszczewski

Ten artykuł dotyczy pisarza i poety. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Jan Barszczewski

Data i miejsce urodzenia	1790 lub 1794 Murahy
Data i miejsce śmierci	11 marca 1851 Cudnów
Narodowość	polska, białoruska
Język	polski i białoruski
Dziedzina sztuki	poezja
Epoka	romantyzm
Ważne dzieła
Szlachcic Zawalnia, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach:
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Barszczewski (biał.; Ян Баршчэўскі; ur. w 1790 lub 1794 w Murahach^[1][2] (w polskiej literaturze podaje się nazwę Moruchy^[3][4][5], w obu przypadkach chodzi o wieś nad jeziorem Nieszczerdo koło Połocka), zm. 11 marca 1851 roku w Cudnowie) – polski i białoruski pisarz, poeta, wydawca.

Życiorys

Urodził się powiecie połockim, w rodzinie greckokatolickiego kapłana^[1]. Jego ewentualne pochodzenie szlacheckie jest wątpliwe; w jego rodzinnej wsi mieszkała zarówno szlachta, jak i rodziny popów unickich o tym samym nazwisku. W okresie szkolnym Barszczewski mówiąc o ojcu określał go jako szlachcica (tak samo podano w przedmowie z 1844r. Romualda Podbereskiego do wyd. t. 1 Szlachcic Zawalnia), pomijał zaś jego stan duchowny, być może jednak dlatego, by ustrzec się drwin jezuickich wychowanków^[1]. Akt zgonu poety przynosi informację, że nie miał on pochodzenia szlacheckiego^[1].

Uczył się w połockim kolegium jezuickim. W tym czasie utrzymywał się z pisania okolicznościowych często humorystycznych wierszy w języku ruskim na różne uroczystości w dworach szlacheckich, malował także obrazy dla szlachty^[5]. Utwory te nie zostały wydane, z wyjątkiem humorystycznego wiersza Rabunki mużykou (Рабункi мужыкоў), którego znaczny fragment wydano w przedmowie do t. 1 Szlachcica Zawalni. Po kolegium przez krótki czas był guwernantem w rodzinnych okolicach^[5]. W latach 20. i 30. XIX wieku utrzymywał się z prywatnego nauczania w Petersburgu (wykładał głównie grekę i łacinę^[6]), a od 1840 do 1844 wydawał tamże pismo Niezabudka (tamże opublikował swoje ballady: Wróżka Rusałka, Zdrój Dziewiczy, Poczanowska Góra^[5]). Pisywał także do Rocznika Literackiego. W stolicy zaznajomił się z Adamem Mickiewiczem, który podobno osobiście poprawiał jego wiersze^[7] oraz z Tarasem Szewczenką. Dużo podróżował po zachodzie Europy. Od 1847 na zaproszenie właściciela zamieszkał w majątku Rzewuskich w Cudnowie. Zmarł po długiej, kilkuletniej chorobie. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Cudnowie^[1].

Twórczość

Pisał wiersze i opowiadania, głównie po polsku, ale też po białorusku. W tym drugim języku w 1809 roku napisał utwór Дзеванька, który stał się później pieśnią ludową^[1]. W języku ruskim powstał jeszcze wiersz Гарэлiца^[1]. Jego główne dzieło to Szlachcic Zawalnia, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach, wydane w języku polskim w latach 1844-1846 (tom. 1^[8] w 1844, t. 2^[9] i 3^[10] w 1845, oba wyd. K. Kraj, Petersburg, t. 4^[6] w 1846, wyd. E. Pratz^[11]). W 1849 r. wydał tom swoich utworów pt. Proza i wiersze^[3][12] (wyd. T. Glücksberg, Kijów, t. 1 zawierał powieść Dusza nie w swoim ciele, utwór Sierota, wierszem i prozą oraz Melodye i Sonety^[11]). W swoich utworach poruszał chętnie tematy folklorystyczne oraz romantyczno-wzniosłego poczucia miłości do Białorusi i jej ludu^[13].

Upamiętnienie

• W Murachach znajduje się kamień upamiętniający pisarza^[14]

Przypisy

Bibliografia

• Jan Barszczewski, 1846. Szlachcic Zawalnia. St Petersburg: W Drukarni Eduarda Pratza
• Artur Kijas: Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Warszawa-Poznań: Instytut Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Poznańskie, 2000. ISBN 83-211-1340-0.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Dzieła Jana Barszczewskiego w bibliotece Polona