Hemidactylus

Hemidactylus
Oken, 1817[1]
Przedstawiciel rodzaju – H. mabouia
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Rząd	łuskonośne
Infrarząd	Gekkota
Rodzina	gekonowate
Rodzaj	Hemidactylus
Typ nomenklatoryczny
Gekko mabouia Moreau De Jonnès, 1818
Synonimy Platyurus[a] Oken, 1836[2] Boltalia[b] Gray, 1842[3] Boltalia Gray, 1842[4] Hoplopodion Fitzinger, 1843[5] Cosymbotus Fitzinger, 1843[6] Microdactylus[c] Fitzinger, 1843[6] Onychopus Fitzinger, 1843[6] Tachybates Fitzinger, 1843[7] Pnoepus Fitzinger, 1843[8] Velernesia Gray, 1845[9] Doryura Gray, 1845[9] Leiurus[d] Gray, 1845[10] Platyurus[e] Gray, 1845[10] Nubilia Gray, 1845[11] Eurhous Fitzinger, 1861[12] Liurus[f] Cope, 1862[13] Nycteridium[g] Günther, 1864[14] Teratolepis Günther, 1870[15] Bunocnemis Günther, 1894[16] Mimetozoon Boulenger, 1896[17] Lophopholis Smith & Deraniyagala, 1934[18] Briba Amaral, 1935[19] Aliurus[h] Dunn & Dunn, 1940[20]
Gatunki
192 gatunki – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Hemidactylus – rodzaj jaszczurek z rodziny gekonowatych (Gekkonidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej (Gwadelupa, Kolumbia, Trynidad i Tobago, Wenezuela, Gujana, Surinam i Brazylia), na Małych Antylach (Gwadelupa i Saint Lucia), Afryce (Egipt, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko, Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Somalia, Etiopia, Sudan Południowy, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Południowa Afryka, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Madagaskar, Seszele, Mauritius, Komory, Juan de Nova i Republika Zielonego Przylądka), Azji (Turcja, Syria, Liban, Izrael, Jordania, Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Irak, Iran, Chińska Republika Ludowa, Tajwan, Afganistan, Pakistan, Indie, Malediwy, Sri Lanka, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Mjanma, Laos, Wietnam, Kambodża, Tajlandia, Malezja, Singapur, Japonia, Filipiny, Brunei, Indonezja i Timor Wschodni), południowej Europie (Portugalia, Gibraltar, Hiszpania, Francja, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr i Malta), Australi i Oceanii (Australia, Papua-Nowa Gwinea, Wyspy Cooka, Fidżi, Polinezja Francuska, Guam, Nowa Kaledonia, Wyspy Salomona, Tonga, Vanuatu i Samoa) oraz na archipelagu Hawaje (Midway i Johnston)^[21][22].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1817 roku niemiecki przyrodnik Lorenz Oken a artykule poświęconym systematyce kręgowców opublikowanym na łamach Isis von Oken^[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Hemidactylus mabouia.

Etymologia

• Hemidactylus: gr. ἡμι- hēmi- ‘pół-, mały’, od ἡμισυς hēmisus ‘połowa’; δακτυλος daktulos ‘palec’^[23].
• Platyurus: gr. πλατυς platus ‘szeroki’; -ουρος -ouros ‘-ogonowy’, od ουρα oura ‘ogon’^[24]. Gatunek typowy: Oken (1836) – Gecko marginatus Cuvier, 1829 (= Stellio platyurus Schneider, 1797); Gray (1845) – Lacerta schneideriana Shaw, 1802 (= Stellio platyurus Schneider, 1797).
• Boltalia: etymologia nieznana, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej^[4]. Gatunek typowy: Boltalia sublevis Gray, 1842 (= Hemidactylus flaviviridis Rüppell, 1835).
• Hoplopodion: gr. ὁπλον hoplon ‘broń, zbroja’^[25]; ποδιον podion ‘stópka’, zdrobnienie od πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[26]. Gatunek typowy: Stellio platyurus Schneider, 1797.
• Cosymbotus: gr. κοσυμβωτος kosumbōtos ‘ozdobiony frędzlami’^[27]. Gatunek typowy: Stellio platyurus Schneider, 1797.
• Microdactylus: gr. μικρος mikros ‘mały’; δακτυλος daktulos ‘palec’^[28]. Gatunek typowy: Hemidactylus peruvianus Wiegmann, 1834 (= Hemidactylus garnotii Duméril & Bibron, 1836).
• Onychopus: ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’^[29]; πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[26]. Gatunek typowy: Hemidactylus garnotii Duméril & Bibron, 1836.
• Tachybates: gr. ταχυς takhus ‘szybko’^[30]; βατης batēs ‘piechur’, od βατεω bateō ‘stąpać’, od βαινω bainō ‘chodzić’^[31]. Gatunek typowy: Gecko triedrus Daudin, 1802.
• Pnoepus: gr. πνοη pnoē ‘dmuchanie’, od πνεω pneō ‘oddychać’^[26]; πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[26]. Gatunek typowy: Hemidactylus javanicus Fitzinger, 1826 (= Hemidactylus frenatus Duméril & Bibron, 1836).
• Velernesia: etymologia nieznana, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej^[9]. Gatunek typowy: Velernesia richardsonii Gray, 1845.
• Doryura: gr. δορυ doru, δορατος doratos ‘włócznia’^[32]; ουρα oura ‘ogon’^[33]. Gatunek typowy: Doryura bowringii Gray, 1845.
• Leiurus: gr. λειος leios ‘gładki’^[34]; ουρα oura ‘ogon’^[33]. Gatunek typowy: Leiurus ornatus Gray, 1845 (= Hemidactylus fasciatus Gray, 1842).
• Nubilia: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej^[11]; być może od łac. nubila ‘ciemny, chmurny’, od nubes, nubis ‘chmura’^[35]. Gatunek typowy: Nubilia argentii Gray, 1845 (= Hemidactylus depressus Gray, 1842).
• Eurhous: gr. ευ eu ‘dobry, ładny, typowy’^[36]; ορρος orrhos ‘zad’^[37]. Gatunek typowy: Hemidactylus leschenaultii Duméril & Bibron, 1836.
• Liurus: gr. λειος leios ‘gładki’^[34]; ουρα oura ‘ogon’^[33].
• Nycteridium: gr. νυξ nux, νυκτος nuktos ‘noc’^[35]; przyrostek zdrabniający –ιδιoν -idion^[38].
• Teratolepis: gr. τερας teras, τερατος teratos ‘cudowny’^[39]; λεπις lepis, λεπιδος lepidos ‘łuska, płytka’, od λεπω lepō ‘łuszczyć’^[40]. Gatunek typowy: Homonota fasciata Jerdon, 1853 (= Hemidactylus imbricatus Bauer, Giri, Greenbaum, Jackman, Dharne & Schouche, 2008).
• Bunocnemis: gr. βουνος bounos ‘kopiec’^[41]; κνημις knēmis, κνημιδος knēmidos ‘nagolennik’^[42]. Gatunek typowy: Bunocnemis modestus Günther, 1894.
• Mimetozoon: gr. μιμητης mimētēs ‘imitator, naśladowca’, od μιμεομαι mimeomai ‘naśladować’, od μιμος mimos ‘mimik, aktor’^[43]; ζωον zōon ‘zwierzę’^[44]. Gatunek typowy: Mimetozoon floweri Boulenger, 1896 (= Hemidactylus craspedotus Mocquard, 1890).
• Lophopholis: gr. λοφος lophos ‘grzebień, czub’^[45]; φολις pholis, φολιδος pholidos ‘rogowa łuska’^[46]. Gatunek typowy: Teratolepis scabriceps Annandale, 1906.
• Briba: port. briba ‘gekon’^[19]. Gatunek typowy: Briba brasiliana Amaral, 1935.
• Aliurus: gr. przyrostek negatywny α- a-; rodzaj Liurus Cope, 1862^[20].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[21]:

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Vindobonae: Braumüller et Seidel, 1843, s. 1–106. (łac.).
• J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of lizards in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1845, s. i–xxviii; 1–289. (ang.).
• E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca  (ang.).