Harmonia pedałowa

Harmonia 3-rzędowa ręczna i harmonia pedałowa, fot. 2005 r.

Harmonia pedałowa (gwar. „pedałówka”[1]) – polski ludowy instrument muzyczny. Odmiana ta występuje w Polsce[2]. Instrument ten powstał w wyniku połączenia elementów konstrukcyjnych harmonii oraz fisharmonii lub według innych teorii eoliny[3].

Budowa

Harmonia pedałowa z warsztatu Ignacego Mielnickiego
  • 2 miechy nożne (pedały)
  • rura metalowa lub mosiężna rura, śr. 35 mm, łącząca pedały z korpusem
  • instrument właściwy – najczęściej 24 basy, skala melodyczna: g-c3

Zastosowanie miechów nożnych powoduje prawie całkowite wyłączenie pracy rąk przy rozciąganiu miechów. Najczęściej miechy w górnej części instrumentu są tylko atrapą lub spełniają tylko funkcję pomocniczą przy zaznaczaniu akcentów muzycznych. Cechą charakterystyczną harmonii pedałowej jest małe zróżnicowanie dynamiczne, gra nonlegato. Gra się wyłącznie w pozycji siedzącej[4].

Historia

Pierwsze polskie harmonie pedałowe budowano w warszawskiej pracowni Piotra Stamirowskiego od 1900 roku[4]. Później te instrumenty produkował zakład Józefa Boruckiego, Adolf i Władysław Leonard oraz inni twórcy z mniejszych manufaktur warszawskich, radomskich i dęblińskich. Najczęściej "pedałówki" mają 24 basy w trybie durowym, co znacząco wpływa na lekkość instrumentu. Zdarzają się jednak egzemplarze 64-basowe, ze zmianami akordów durowych, molowych, septymowych[5].

Występowanie

Harmonie pedałowe cieszą się do dziś popularnością wśród kapel ludowych. Stanowią nieodłączny element kapel z regionów: radomskiego, świętokrzyskiego oraz Kurpi Zielonych. Najbardziej typowy skład kapeli w tych regionach to: harmonia pedałowa, skrzypce, bębenek ręczny (lub baraban).

Kapele

Zygmunt Koziatek z kapeli Kurpiowskiego Zespołu „Pod Borem” z Zawad

Współcześnie działające kapele z harmonią pedałową (2007):

  • Kapela Mariana Pełki (radomskie)
  • Kapela Kołazińskich (radomskie)
  • Kapela Siwaka z Chustek (świętokrzyskie)
  • Kapela Ryszarda Maniurskiego z Kadzidła (Kurpie Zielone)[6][7][8]
  • Kapela Kurpiowskiego Zespołu Pod Borem z Zawad (Kurpie Zielone)[9][10]
  • Kapela Drężków z Myszyńca (Kurpie Zielone)
  • Kapela Wiesławy Gromadzkiej (radomskie)
  • Kapela Bursów (radomskie)
  • Kapela Jana Kani ( Kurpie Zielone)

Przypisy

  1. ↑ harmonia pedałowa. [w:] Polskie Instrumenty Ludowe [on-line]. Narodowy Instytut Muzyki i Tańca. [dostęp 2024-02-12].
  2. ↑ JolantaJ. Woźniak JolantaJ., Polski Folklor Muzyczny, Gdańsk: Akademia Muzyczna Gdańsk, 1995, ISSN 0239-7080 .
  3. ↑ Encyklopedia Muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1.
  4. ↑ a b AndrzejA. Chodkiewicz AndrzejA., Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 1995, s. 353, ISBN 83-01-11390-1, OCLC 34128613 [dostęp 2022-08-13] .
  5. ↑ W harmonii, z harmonią [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2022-08-13] .
  6. ↑ MilenaM. Jaroszewska MilenaM., Reprezentanci Kurpi nagrodzeni na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym [online], Ostrołęka Nasze Miasto, 29 czerwca 2022 [dostęp 2022-08-13]  (pol.).
  7. ↑ MałgorzataM. Horoś MałgorzataM., Relacja z imprezy - "Kolęda Kurpiowska" - Centralna Biblioteka Rolnicza im. Michała Oczapowskiego [online], cbr.gov.pl [dostęp 2022-08-13]  (pol.).
  8. ↑ Wygrani 56. Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych [online], muzykatradycyjna.pl [dostęp 2022-08-13]  (pol.).
  9. ↑ Kurpiowski Zespół "Pod Borem" z Zawad » Portal ZespolyLudowe.pl [online], Portal ZespolyLudowe.pl [dostęp 2022-08-13]  (pol.).
  10. ↑ Zespół Pod Borem z Zawad świętować będzie 90-lecie. Apel do byłych członków [online], TerazOstroleka.pl, 10 lutego 2020 [dostęp 2022-08-13] .

Linki zewnętrzne