Hans Christian Ørsted

Hans Christian Ørsted
(dagerotyp sprzed 1851)

Państwo działania

Dania

Data i miejsce urodzenia

14 sierpnia 1777
Rudkøbing

Data i miejsce śmierci

9 marca 1851
Kopenhaga

doktor nauk przyrodniczych

Specjalność: fizyka, chemia

Alma Mater

Uniwersytet Kopenhaski

Doktorat

1799 – filozofia natury
Uniwersytet Kopenhaski

Uczelnia/Instytut/Instytucja

Uniwersytet Kopenhaski

Odznaczenia

Medal Copleya (1820)

Multimedia w Wikimedia Commons

Hans Christian Ørsted (ur. 14 sierpnia 1777 w Rudkøbing^[1], zm. 9 marca 1851 w Kopenhadze^[2]) – duński fizyk doświadczalny oraz chemik, profesor Uniwersytetu w Kopenhadze i tamtejszej politechniki (DTU)^[3]. Laureat Medalu Copleya (1820).

Ørsted jest najbardziej znany z odkrycia zjawiska elektromagnetyzmu^[4]. W prostym eksperymencie pokazał, że igła kompasu odchyla się pod wpływem prądu w przewodzie^[5].

Życiorys

Ørsted urodził się jako syn farmaceuty Sørena Christiana Ørsteda^[6]. W 1793 zdawał egzamin wstępny na Uniwersytecie Kopenhaskim^[7]. Został przyjęty, studiował nauki przyrodnicze i farmację^[6]. W 1799 roku uzyskał tytuł doktora^[7]. Praca doktorska O architektonice natury metafizycznej była poświęcona filozofii natury Kanta^[8].

Obserwacje i odkrycia

W 1820 roku Ørsted obserwował podczas wykładu, jak igła kompasu odchyla się pod wpływem prądu w przewodzie i tym samym odkrył zjawisko oddziaływania elektromagnetycznego^[5]. W tym samym roku skonstruował piezometr^[9]. Na jego cześć jednostkę natężenia pola magnetycznego w układzie CGS nazwano ersted^[10].

Przeprowadził wiele badań nad właściwościami cieczy i gazów, w których najbardziej interesował się ich ściśliwością^[6].

W 1825 roku wyodrębnił pierwiastek glin^[4].

Zobacz też

Medal Oersteda

Przypisy

↑ Hans Christian Oersted - Biography, Facts and Pictures [online] [dostęp 2020-03-24] (ang.).
↑ Hans Christian Oersted [online], Brasil Escola [dostęp 2020-03-24] (port. braz.).
↑ Ørsted Hans Christian, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-12] .
↑ ^a ^b GrażynaG. Francuz-Ornat GrażynaG., TeresaT. Kulawik TeresaT., MariaM. Nowotny-Różańska MariaM., Spotkania z fizyką 8 – podręcznik do fizyki dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Warszawa: Nowa Era, 2018, ISBN 978-83-267-3304-8, OCLC 1050853676 [dostęp 2020-03-24] .
↑ ^a ^b Wróblewski i Zakrzewski 1984 ↓, s. 65.
↑ ^a ^b ^c AleksanderA. Gąsiorski AleksanderA., Epokowe odkrycie związku między elektrycznością i magnetyzmem dokonane przez duńskiego naukowca Hansa Christiana Ørsteda początkiem elektromagnetyzmu [online], wrzesień 2018 .
↑ ^a ^b Robert M.R.M. Brain Robert M.R.M., Robert S.R.S. Cohen Robert S.R.S., OleO. Knudsen OleO., Hans Christian Ørsted and the Romantic Legacy in Science: Ideas, Disciplines, Practices, Springer, 2016, ISBN 94-024-0450-3, OCLC 1005103137 .
↑ Today in Masonic History - Hans Christian Ørsted Passes Away [online], www.masonrytoday.com [dostęp 2020-03-24] (ang.).
↑ Oersted [online], dydaktyka.fizyka.umk.pl [dostęp 2020-03-24] .
↑ ersted, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-03-24] .

Bibliografia

Andrzej Kajetan Wróblewski, Janusz Andrzej Zakrzewski: Wstęp do fizyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-01359-1.

Linki zewnętrzne

Hans Christian Oersted (famousscientists.org) (ang.)
Ørsted, Hans Christian (1777–1851) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].

Laureaci Medalu Copleya (XIX wiek)

1801: Astley Paston Cooper
1802: William Hyde Wollaston
1803: Richard Chenevix
1804: Smithson Tennant
1805: Humphry Davy
1806: Thomas Andrew Knight
1807: Everard Home
1808: William Henry
1809: Edward Troughton
1810: nie przyznano
1811: Benjamin Collins Brodie
1812: nie przyznano
1813: William Thomas Brande
1814: James Ivory
1815: David Brewster
1816: nie przyznano
1817: Henry Kater
1818: Robert Seppings
1819: nie przyznano
1820: Hans Christian Ørsted
1821: Edward Sabine i John Herschel
1822: William Buckland
1823: John Pond
1824: John Brinkley
1825: François Arago i Peter Barlow
1826: James South
1827: William Prout i Henry Foster
1828–1830: nie przyznano
1831: George Biddell Airy
1832: Michael Faraday i Siméon Denis Poisson
1833: nie przyznano
1834: Giovanni Plana
1835: William Snow Harris
1836: Jöns Jacob Berzelius i Francis Kiernan
1837: Antoine César Becquerel i John Frederic Daniell
1838: Carl Friedrich Gauss i Michael Faraday
1839: Robert Brown
1840: Justus von Liebig i Jacques Charles François Sturm
1841: Georg Ohm
1842: James MacCullagh
1843: Jean-Baptiste Dumas
1844: Carlo Matteucci
1845: Theodor Schwann
1846: Urbain Le Verrier
1847: John Herschel
1848: John Couch Adams
1849: Roderick Murchison
1850: Peter Andreas Hansen
1851: Richard Owen
1852: Alexander von Humboldt
1853: Heinrich Wilhelm Dove
1854: Johannes Peter Müller
1855: Jean Bernard Léon Foucault
1856: Henri Milne-Edwards
1857: Michel Eugène Chevreul
1858: Charles Lyell
1859: Wilhelm Weber
1860: Robert Bunsen
1861: Louis Agassiz
1862: Thomas Graham
1863: Adam Sedgwick
1864: Charles Darwin
1865: Michel Chasles
1866: Julius Plücker
1867: Karl Ernst von Baer
1868: Charles Wheatstone
1869: Henri Victor Regnault
1870: James Joule
1871: Julius Robert von Mayer
1872: Friedrich Wöhler
1873: Hermann von Helmholtz
1874: Louis Pasteur
1875: August Wilhelm von Hofmann
1876: Claude Bernard
1877: James Dwight Dana
1878: Jean-Baptiste Boussingault
1879: Rudolf Clausius
1880: James Joseph Sylvester
1881: Charles-Adolphe Wurtz
1882: Arthur Cayley
1883: William Thomson (Lord Kelvin)
1884: Carl Ludwig
1885: Friedrich August Kekulé von Stradonitz
1886: Franz Ernst Neumann
1887: Joseph Dalton Hooker
1888: Thomas Henry Huxley
1889: George Salmon
1890: Simon Newcomb
1891: Stanislao Cannizzaro
1892: Rudolf Virchow
1893: George Gabriel Stokes
1894: Edward Frankland
1895: Karl Weierstrass
1896: Karl Gegenbaur
1897: Albert von Kölliker
1898: William Huggins
1899: John William Strutt (Lord Rayleigh)
1900: Marcellin Pierre Berthelot

Ludzie upamiętnieni nazwami jednostek CGS

jednostki mechaniczne	Galileusz (gal: Gal) Jean Louis Marie Poiseuille (puaz: P) George Gabriel Stokes (stokes: St)
jednostki elektromagnetyczne	Jean-Baptiste Biot (biot: Bi) Benjamin Franklin (franklin: Fr) Carl Friedrich Gauss (gaus: G, Gs) James Clerk Maxwell (makswel: Mx) Hans Christian Ørsted (ersted: Oe)