Gubernia radomska

Gubernia radomska

Радомская губерния

gubernia
1844–1917
Gmach Rządu Gubernialnego w Radomiu
Herb
Państwo	Królestwo Polskie
Siedziba	Radom
Powierzchnia	12 352 km²
Populacja (1910) • liczba ludności	1 117 300[1]
• gęstość	92 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba powiatów	7
Położenie na mapie Królestwa Polskiego
Multimedia w Wikimedia Commons

Gubernia radomska (ros. Радомская губерния) – jednostka administracyjna w Królestwie Polskim istniejąca w latach 1844–1917. Powstała w wyniku połączenia guberni sandomierskiej oraz guberni kieleckiej.

Jej stolica mieściła się tak samo jak w czasach guberni sandomierskiej w Radomiu. Gubernia radomska dzieliła się 8 powiatów: kielecki, miechowski, olkuski, opatowski, opoczyński, radomski, sandomierski, stopnicki.

(W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach obejmujących gubernię radomską przywrócono województwo krakowskie, oraz województwo sandomierskie)^[2].

W 1866 z guberni radomskiej wyłączono południowe powiaty, z których na powrót utworzono gubernię kielecką.

Siedziba władz guberni

Siedzibą władz guberni był Pałac Sandomierski – klasycystyczny budynek wzniesiony w latach 1825–1827 według projektu Antonia Corazziego – architekta sprowadzonego w 1819 z Toskanii na prośbę rządu Królestwa Polskiego, a konkretnie dzięki staraniom Stanisława Staszica. Spełniał on rolę reprezentacyjnej siedziby władz aż do upadku Królestwa Kongresowego w 1916 roku.

Podział administracyjny do 1866

Do roku 1866 gubernia liczyła 8 powiatów (ujezdów) i 19 okręgów.

• powiat kielecki
  • okręg jędrzejowski
  • okręg kielecki
• powiat miechowski
  • okręg miechowski
  • okręg proszowicki
  • okręg skalbmierski
• powiat olkuski
  • okręg lelowski
  • okręg pilicki
  • okręg olkuski
• powiat opatowski
  • okręg opatowski
  • okręg solecki
• powiat opoczyński
  • okręg konecki
  • okręg opoczyński
  • okręg szydłowiecki
• powiat radomski
  • okręg kozienicki
  • okręg radomski
• powiat sandomierski
  • okręg sandomierski
  • okręg staszowski
• powiat stopnicki
  • okręg stopnicki
  • okręg szydłowski

Na początku XX wieku gubernia liczyła 7 powiatów:

• iłżecki
• kozienicki
• koński
• opatowski
• opoczyński
• radomski
• sandomierski

Podobnie jak w pozostałych guberniach Królestwa Polskiego zmiana ustroju terytorialnego dokonana w końcu lat 60. XIX w. pozbawiła większość miast guberni radomskiej praw miejskich. Status miasta zachowało 11 miejscowości. Poza Radomiem były nimi Końskie, Kozienice, Opatów, Opoczno, Ostrowiec, Przedbórz, Sandomierz, Staszów, Szydłowiec i Zawichost (w 1888 r. prawa miejskie stracił także Zawichost).

Gubernatorzy radomscy

Administracja kościelna

Odpowiednikiem guberni radomskiej w administracji kościelnej była diecezja sandomierska (później jej nazwę zmieniono na sandomiersko-radomska). Ta jednostka przetrwała w nieznacznie zmienionej postaci aż do reformy struktury diecezjalnej w 1992. Obecnie większa część dawnej diecezji sandomierskiej znajduje się w diecezji radomskiej.

Literatura

• Piątkowski, Sebastian: Radom – zarys dziejów miasta. Radom: SKRZR, 2000. ISBN 83-914912-0-X.
• Вейнберг, Леонид Борисович: Радомская губерния. [B:] Архангельский, Александр Семёнович и.и. (pед.): Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. T. 26, c. 95–96. Петербург: издательским обществом Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон, 1899. [b. ISBN]. (ros.) Wikiteka.
• Swajdo, Jarosław: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja „JP”, 2005. ISBN 83-88874-89-6.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mapa guberni
• Gubernia radomska w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom IX str.416