Gepidowie

Europa na początku II wieku n.e., z zaznaczonymi terenami osadnictwa gepidzkiego nad Bałtykiem

Gepidowie (łac. Gepidae, Gipedae, gr. Γετίπαιδες - dzieci Gotów[1]) – grupa dawnych plemion wschodniogermańskich, blisko spokrewniona z Gotami.

Historia

Ich pierwotne siedziby znajdowały się na Półwyspie Skandynawskim. Około przełomu er w ślad za Gotami przemieścili się ze Skandynawii na południowe wybrzeże Bałtyku[2]. Przez dłuższy czas zamieszkiwali, jak podaje Jordanes, w krainie Specis, niedaleko ujścia Wisły, prawdopodobnie zlokalizowanej na Wysoczyźnie Elbląskiej. Byli jednymi z twórców kultury wielbarskiej.

Państwo Gepidów na obszarze Kotliny Panońskiej w latach 539–551

Gotowie wyszedłszy z łona wyspy Skandii ze swoim królem imieniem Berig, na w sumie trzech okrętach przybili do brzegu z tej strony Oceanu, to znaczy od Gothiskandii. Spośród trzech okrętów jeden zawijając do przystani później od dwu pozostałych, co nieraz się zdarza, miał nadać nazwę ludowi. W ich języku bowiem „leniwy” brzmi gepanta. Ze zniekształconego przezwiska powoli narodziło się przezwisko „Gepidowie”. Bez wątpienia również Gepidowie pochodzą z pokolenia Gotów, lecz ponieważ, jak powiedziałem, gepanta określa coś leniwego i opieszałego, z przypadkowo rzuconego przezwiska wzięło początek miano „Gepidowie”. Nie sądzę, by wprowadziło w błąd, gdyż Gepidowie w rzeczywistości są opieszali z charakteru i ociężali w ruchach ciała.

Jordanes, Getica, 94–95

Po migracji części Gotów nad Morze Czarne, rozszerzyli swoje posiadłości na Pomorzu.

W III wieku n.e. siły zbrojne i część cywili Gepidów przybyli do Dacji (według Jordanesa ziemie opuszczane przez Gepidów w III w. zostały zajęte przez lud Winidariów). Od IV wieku do połowy V wieku znajdowali się pod zwierzchnictwem Hunów. Po śmierci Attyli przenieśli się do Panonii, gdzie w bitwie nad rzeką Nedao pokonali Hunów i wywalczyli sobie miejsce do zamieszkania na wschód od rzeki Cisy. Paradoksalnie okres królestwa Gepidów (454-567) jest stosunkowo słabo udokumentowany. W 504 roku państwo otrzymuje decydujący cios, gdy Ostrogoci we Włoszech odcięli ekspansję Gepidów na równiny naddunajskie. Mniej więcej w tym samym czasie szlachta Gepidów przechodzi na chrześcijaństwo ariańskie, podczas gdy większość ludności pozostaje pogańska. Do upadku Królestwa Gepidów znacząco przyczyniły się działania cesarza Justyniana. W Panonii toczyli nieustanne walki z Longobardami, którzy działali z polecenia Bizantyjczyków[3]. W 567[4] Longobardowie sprzymierzyli się z koczowniczymi Awarami przeciwko Gepidom i pokonali ich, rozbijając ich państwo. Gepidowie weszli od tej pory w skład kaganatu awarskiego, powstałego na dawnym terytorium gepidzkim.

Inni przyłączyli się do Longobardów i wyruszyli na podbój półwyspu Apenińskiego. Kolejna grupa wolała oddać się pod opiekę Bizantyjczyków, był wśród nich ariański biskup Thrasaryk, który w 572 r. wraz z krewnym zmarłego króla Reptilą, miał zabrać skarbiec królewski do Konstantynopola i przekazać go cesarzowi[5].

Władcy Gepidów

Język Gepidów

Jedynym śladem istnienia języka gepidzkiego są wymienione w Getice imiona gepidzkich władców. Uważane są za językowo zbliżone do imion innych władców regionu Germanii Wschodniej.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Był ojcem Thrasaryka[7]
  2. ↑ Rządził południową grupą plemienia[8]
  3. ↑ Rządził północną grupą plemienia[8]

Przypisy

  1. ↑ T. Skibiński, ,,Kształtowanie się obrazu Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych (III-VII wieku)", s.464
  2. ↑ HenrykH. Samsonowicz HenrykH., Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1990, s. 12 .
  3. ↑ T. Skibiński, s.464
  4. ↑ Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona, 2005, Wielka Historia Świata Tom 4 Kształtowanie średniowiecza, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ss. 57, ISBN 83-85719-85-7.
  5. ↑ S. Grabowski, s.113
  6. ↑ Olędzki 2022 ↓, s. 54.
  7. ↑ a b c Ożóg 2012 ↓, s. 122.
  8. ↑ a b c d Pandura 2004 ↓, s. 68.
  9. ↑ Pandura 2004 ↓, s. 73.
  10. ↑ Pandura 2004 ↓, s. 78.

Bibliografia

  • Grabowski S., Kronika Jana z Biclair. Warszawskie studia teologiczne Tom 8, Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, Warszawa:1995, ISSN 0209-3782
  • MarekM. Olędzki MarekM., Plemienny świat Germanów, Chrzan: Stara Szuflada, 2022, ISBN 978-83-959480-9-1 .
  • MonikaM. Ożóg MonikaM., Inter duas potestates. Polityka religijna Teoderyka Wielkiego, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2012, ISBN 978-83-7767-817-6 .
  • MariuszM. Pandura MariuszM., „Ardarici Gladius”. Historia Królestwa Gepidów (454–567), „Slavia antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim”, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004, ISSN 0080-9993, OCLC 999008471 .
  • AndrzejA. Kokowski AndrzejA., Starożytna Polska, Warszawa: Trio, 2005, ISBN 83-7436-012-7 .
  • Skibiński T., Kształtowanie się obrazu Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych (III-VII wieku), VOX PATRUM 75, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2020, ISSN: 0860-9411
Kontrola autorytatywna (historyczna grupa etniczna):
  • NKC: ph860904