Dom Oppenheimów we Wrocławiu

Dom Oppenheimów
Symbol zabytku nr rej. A 3139/123 z 15.02.1962[1]
Ilustracja
Dom Oppenheimów
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

Plac Solny 4

Typ budynku

kamienica mieszkalno-usługowa

Styl architektoniczny

barok

Kondygnacje

6

Powierzchnia użytkowa

z oficyną ok. 1050 m²

Ważniejsze przebudowy

XVIII wiek, renowacja w latach 2013–2018

Kolejni właściciele

Rodzina Oppenheim

Obecny właściciel

Viola Wojnowski

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Dom Oppenheimów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Dom Oppenheimów”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Dom Oppenheimów”
Ziemia51°06′35,4″N 17°01′46,0″E/51,109833 17,029444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kamienica Oppenheimów – zabytkowa kamienica znajdująca się przy Placu Solnym 4 we Wrocławiu.

Historia

Pierwszy budynek na działce nr 4[a] został wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku[3] według Wojciecha Brzezowskiego; mogło to być już w XIII wieku[4]. Późnogotyckie i renesansowe relikty zachowały się w trakcie tylnym[3]. Był to wówczas jednotraktowy, trójizbowy, kalenicowy dom.

Pod koniec XVII wieku[5] lub na przełomie XVII i XVIII wieku[4] kamienica została przebudowana i uzyskała barokową elewację. Budynkowi nadano wówczas obecną bryłę: czterokondygnacyjnego budynku z trzykondygnacyjnym szczytem, o pięcioosiowej elewacji ze zdwojoną osią środkową z portalem wejściowy u jej podstawy prowadzącym do przelotowej sieni nakrytą sklepieniem kolebkowym i z lunetami[3]. Sień została wydzielona z wcześniejszej renesansowej sieni, w skład której wchodziło wschodnie pomieszczenie parterowe. Artykulację poszczególnych osi stanowią pilastry wielkiego porządku. Pomiędzy parterem a pierwszym piętrem oraz nad trzecim piętrem znajdują się wydatne gzymsy[5]. Szczyt również podzielony jest gzymsem na dwie kondygnacje

We wnętrzu kamienicy zachowała się barakowa klatka schodowa, skromna dekoracja sztukatorska na stropach (profilowany gzyms fasetowy) oraz barokowa stolarka portalu. W podwórzu znajduje się drewniana czterokondygnacyjna konstrukcja galerii, która łączy dom z jednotraktową oficyną. Tego typu konstrukcja zachowała się jedynie jeszcze w kamienicy przy ulicy Wita Stwosza 16[5].

Pod koniec XIX wieku i na początku XX przebudowie uległa parterowa część budynku. Wybito wówczas większe otwory okienne wstawiając w ich miejsce witryny sklepowe. W 1929 roku dwa piętra kamienicy strawił pożar, zniszczeniu uległa głównie klatka schodowa, którą odbudowano, ale już bez pierwotnych balustrad[4].

Portal

W marcu 1810 roku kamienicę, od starosty królewskiego Heinricha Sachsa Auf Oberseilau und Ober-Wangtena, nabył bankier Heymann Oppenheim[b] i pozostała ona w posiadaniu jego rodziny do 1902 roku[7]. Jego inicjał i data „1810” znajduje się w tympanonie portalu[4]. W budynku znajdował się bank[8][9], a od 1850 roku znajdowały się w niej mieszkania czynszowe[10].

W 1888 roku z kamienicy wyprowadzili się jego właściciele, a budynek został przekazany gminie żydowskiej, ale nieruchomością zarządzała żona i spadkobierczyni Ferdynanda Oppenheima, Julie von Cohn-Oppenheim[11]. Kamienica zaczęła pełnić funkcję centrum życia wrocławskiej społeczności żydowskiej. W 1902 roku kamienica została ostatecznie przekazana gminie żydowskiej[4], która założyła fundację Heymanna Opeheima na rzecz ubogich i potrzebujących. W 1903 roku nad wejściem do budynku umieszczono marmurową tablicę pamiątkową ze złotym napisem: „Fundacja Heymanna Oppenheima”[12]. W rękach gminy żydowskiej kamienica pozostawała do 1941[4].

Handel w kamienicy

Od lat 30. XIX wieku na parterze budynku znajdowały się pomieszczenia handlowe. W 1837 roku znajdował się tu zakład szewski, a w sąsiednim pomieszczeniu księgarnia. W pomieszczeniach piwnicznych znajdował się warsztat powroźnika, a od 1876 wyrabiano tam liny. W 1859 roku na parterze otwarty został sklep z bielizną i pasmanterią Korn[10]. W latach 1898–1938 na parterze w lewej jej części mieścił się sklep obuwniczy Herz[8][13]. W tym samym okresie w kamienicy na pierwszym piętrze znajdował się sklep z tkaninami E.A. Hildebrandta (czynny do 1919 roku) i z bielizną Strassmana na parterze (czynny do 1988 roku)[13]. Po I wojnie światowej standard kamienicy upadł, a z dużych pomieszczeń na piętrach zajmowanych przez rodzinę Oppenheim zrobiono jedno- lub dwupokojowe mieszkania[14].

Po 1945

Kamienica Oppenheimów należy do nielicznych na Starym Mieście we Wrocławiu, które nienaruszone przetrwały bombardowania podczas oblężenia Wrocławia. W 2012 roku kamienicę zakupiła Viola Wojnowski, a wraz z nowym właścicielem budynku wszyscy dotychczasowi najemcy mieszkający w kamienicy sprzedali i opuścili mieszkania[15].

W latach 2013–2018 kamienica poddana został renowacji pod nadzorem Fundacji Deutsch-Polnische Stiftung Kulturpflege und Denkmalschutz; autorem projektu modernizacji, przebudowy i rozbudowy kamienicy było biuro architektoniczne J. Mayer H. z Berlina[16]. Obecnie w budynku znajduje się Dom Dla Kultury OP ENHEIM[8].

Uwagi

  1. ↑ W średniowieczu aż do 1824 roku działka miała numer 15[2]
  2. ↑ Oppenheim nabył kamienicę za kwotę 17455 talarów i 900 talarów prowizji[6]

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 .
  2. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 14.
  3. ↑ a b c Harasimowicz 1998 ↓, s. 47.
  4. ↑ a b c d e f Eysymontt 2011 ↓, s. 336.
  5. ↑ a b c Brzezowski 2005 ↓, s. 284.
  6. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 25.
  7. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 8.
  8. ↑ a b c Tak wyglądały prace w dawnym domu Oppenheimów, a tak wygląda on dziś.
  9. ↑ Nowoczesna wizja w starej kamienicy – w piątek otwarcie nowego domu kultury OP ENHEIM.
  10. ↑ a b Höhenleitner 2018 ↓, s. 55.
  11. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 49.
  12. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 48.
  13. ↑ a b Höhenleitner 2018 ↓, s. 56.
  14. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 9.
  15. ↑ Höhenleitner 2018 ↓, s. 138.
  16. ↑ Kamienica Oppenheimów na wrocławskim Placu Solnym odzyskała pełną świetność.

Bibliografia

  • Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t. II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
  • Lisa Höhenleitner: Dom Oppenheimów we Wrocławiu. Wrocław: Fundacja OP Enheim, 2018. ISBN 83-7023-679-0.