Celurozaury

Celurozaury
Coelurosauria
von Huene, 1914
Ilustracja
kompsognat
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

(bez rangi) archozaury
(bez rangi) Ornithodira
Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

teropody

Infrarząd

tetanury

(bez rangi) celurozaury
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Celurozaury (Coelurosauria) – grupa teropodów definiowana filogenetycznie jako wszystkie te gatunki, które są bliższe ptakom niż karnozaurom. Należą do niej między innymi tyranozauroidy, dromeozaury, ornitomimozaury i ptaki. Dzisiaj występuje tylko jedna grupa celurozaurów – ptaki[1].

Cechy charakterystyczne

Celurozaury są jedną z najbardziej zróżnicowanych grup dinozaurów. Obejmuje one zarówno olbrzymich mięsożerców jak tyranozaur, jak i najmniejsze z dinozaurów – np. rodzaj Epidendrosaurus[2] i kolibry. Mimo wszystko wszystkie one mają kilka cech wspólnych:

Pióra

Większość dinozaurów u których stwierdzono obecność piór to celurozaury[3][4][5]. Były to pióra różnego rodzaju: od pojedynczych nierozgałęzionych włókien aż po niemal w pełni wykształcone lotki i sterówki. Mimo wszystko odkryto też nieupierzone celurozaury takie jak jurawenator (jednak jest to osobnik młody i nagie łuski widać tylko w okolicy ogona). Większość palentologów uważa ptaki za celurozaury[1].

Klasyfikacja

Występowanie

Wiadomo, że celurozaury istniały już w późnej jurze (np. ornitolest)[6] i żyją do dzisiaj (ptaki). Jednak kwestią sporną jest kiedy po raz pierwszy się pojawiły. Archeopteryks występował 150 mln lat temu[7], Coelurus fragilis późnej jurze temu[8], pedopenna 168–152 mln lat temu[9], Iliosuchus 168–166 mln lat temu[10] (choć przez niektórych jest uważany za karnozaura). We wczesną jurę na terytorium chińskim występował Eszanozaur[11]. Biorąc pod uwagę te znaleziska oraz inne za najprawdopodobniejszy wiek pojawienia się celurozaurów uznaje się wczesną jurę. Istnieją tropy celurozaurów z późnego triasu[12], oraz wczesnej i środkowej jury[13][14].

Coelurosaurus

Coelurosaurus to nieopisany rodzaj dinozaura (nomen nudum), nazwany tak przez Fridericha von Hue w 1929. Z powodu braku formalnego opisu dinozaur ten nie jest brany pod uwagę w pracach naukowych, choć pojawia się na niektórych listach dinozaurów.

Filogeneza

Kladogram celurozaurów za Weishampel, Dodson & Osmólska, 2004[15]


Coelurosauria

Compsognathidae



Proceratosaurus



Ornitholestes


Tyrannoraptora

Coelurus


Tyrannosauroidea

Dryptosauridae



Tyrannosauridae



Maniraptoriformes

Ornithomimosauria

Harpymimidae



Garudimimidae



Ornithomimidae



Maniraptora
Oviraptorosauria

Caenagnathoidea

Caenagnathidae



Oviraptoridae





Therizinosauroidea



Paraves

Deinonychosauria

Troodontidae



Dromaeosauridae




Avialae









Przypisy

  1. ↑ a b Oliver W.M.O.W.M. Rauhut Oliver W.M.O.W.M., ChristianCh. Foth ChristianCh., The Origin of Birds: Current Consensus, Controversy, and the Occurrence of Feathers, ChristianCh. Foth, Oliver W.M.O.W.M. Rauhut (red.), Fascinating Life Sciences, Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 27–45, DOI: 10.1007/978-3-030-27223-4_3, ISBN 978-3-030-27223-4  (ang.).
  2. ↑ FuchengF. Zhang FuchengF. i inni, A juvenile coelurosaurian theropod from China indicates arboreal habits, „Naturwissenschaften”, 89 (9), 2002, s. 394–398, DOI: 10.1007/s00114-002-0353-8, ISSN 1432-1904  (ang.).
  3. ↑ UlysseU. Lefèvre UlysseU. i inni, Feather Evolution in Pennaraptora, ChristianCh. Foth, Oliver W.M.O.W.M. Rauhut (red.), Fascinating Life Sciences, Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 103–118, DOI: 10.1007/978-3-030-27223-4_7, ISBN 978-3-030-27223-4  (ang.).
  4. ↑ Daniel T.D.T. Ksepka Daniel T.D.T., Feathered dinosaurs, „Current Biology”, 30 (22), 2020, R1347–R1353, DOI: 10.1016/j.cub.2020.10.007, ISSN 0960-9822 [dostęp 2024-01-01] .
  5. ↑ WiktoriaW. Gornig WiktoriaW., CZY TYRANOZAUR MIAŁ SKRZYDŁA? PIÓRA U NIEPTASICH DINOZAURÓW, „Kosmos”, 68 (4), 2019, s. 543–551, DOI: 10.36921/kos.2019_2561, ISSN 2658-1132 [dostęp 2024-01-01]  (pol.).
  6. ↑ PhilP. Senter PhilP., FORELIMB FUNCTION IN ORNITHOLESTES HERMANNI OSBORN (DINOSAURIA, THEROPODA): FORELIMB FUNCTION IN A CRETACEOUS THEROPOD, „Palaeontology”, 49 (5), 2006, s. 1029–1034, DOI: 10.1111/j.1475-4983.2006.00585.x [dostęp 2023-12-31]  (ang.).
  7. ↑ KevinK. Padian KevinK., Luis M.L.M. Chiappe Luis M.L.M., The origin and early evolution of birds [online], 1998 [dostęp 2023-12-30]  (ang.).
  8. ↑ Peter J.P.J. Makovicky Peter J.P.J., A New Small Theropod from the Morrison Formation of Como Bluff, Wyoming, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 17 (4), 1997, s. 755–757, ISSN 0272-4634, JSTOR: 4523864 .
  9. ↑ JohnJ. Pickrell JohnJ., Flying Dinosaurs: How Fearsome Reptiles Became Birds, Columbia University Press, 16 września 2014, s. 184, ISBN 978-0-231-53878-7 [dostęp 2023-12-30]  (ang.).
  10. ↑ Thomas R.T.R. Holtz Thomas R.T.R., ''The Complete T. Rex: How Stunning New Discoveries are Changing Our Understanding of the World’s Most Famous Dinosaur.''John R. Horner, Don Lessem, „The Quarterly Review of Biology”, 70 (1), 1995, s. 65–66, DOI: 10.1086/418875, ISSN 0033-5770 [dostęp 2024-01-01]  (ang.).
  11. ↑ Paul M.P.M. Barrett Paul M.P.M., THE AFFINITIES OF THE ENIGMATIC DINOSAUR ESHANOSAURUS DEGUCHIIANUS FROM THE EARLY JURASSIC OF YUNNAN PROVINCE, PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA, „Palaeontology”, 52 (4), 2009, s. 681–688, DOI: 10.1111/j.1475-4983.2009.00887.x, ISSN 0031-0239 [dostęp 2023-12-31]  (ang.).
  12. ↑ David D.D.D. Gillette David D.D.D., Vertebrate Paleontology in Utah, Utah Geological Survey, 1999, s. 54, ISBN 978-1-55791-634-1 [dostęp 2023-12-30]  (ang.).
  13. ↑ Glen J.G.J. Kuban Glen J.G.J., An Overview of Dinosaur Tracking [online], 1994 [dostęp 2024-01-01]  (ang.).
  14. ↑ AlexanderA. Mudroch AlexanderA. i inni, Didactyl Tracks of Paravian Theropods (Maniraptora) from the ?Middle Jurassic of Africa, „PLoS ONE”, 6 (2), 2011, e14642, DOI: 10.1371/journal.pone.0014642, ISSN 1932-6203, PMID: 21339816, PMCID: PMC3038851 .
  15. ↑ David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 861. ISBN 0-520-24209-2.
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 4434257
  • NCBI: 436492
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 53940