Brzana pospolita
 | Ten artykuł dotyczy gatunku ryby słodkowodnej. Zobacz też: Brzana. |
| Barbus barbus[1] | |||||
| (Linnaeus, 1758) | |||||
 | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | eukarionty | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||||
| Typ | strunowce | ||||
| Podtyp | kręgowce | ||||
| Gromada | promieniopłetwe | ||||
| Rząd | karpiokształtne | ||||
| Rodzina | karpiowate | ||||
| Rodzaj | Barbus | ||||
| Gatunek | brzana pospolita | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||||
 najmniejszej troski | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
Brzana pospolita[3], brzana[3] (Barbus barbus) – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).
Występowanie
Występuje w dorzeczach Loary, Rodanu, Renu, Dunaju, Łaby, Odry, Wisły, Tamizy, Niemna, Dniestru i Dniepru. Introdukowana we Włoszech i Maroku. Bywa hodowana w akwariach.
Ryba typowo rzeczna. Przebywa zazwyczaj w miejscach o twardym, kamienistym lub kamienisto-żwirowym dnie i szybkim nurcie. Osobniki młode najczęściej przebywają bliżej brzegu, starsze zaś w głównym nurcie, w głębszej wodzie. Młode brzany są wrażliwe na spadek zawartości tlenu w wodzie.
Cechy morfologiczne
Ciało długie, niskie i walcowate. Otwór gębowy dolny, wysuwany, zaopatrzony w dwie pary wąsików. Oczy skierowane nieco ku górze. Płetwa ogonowa głęboko wcięta. Ostatni promień płetwy grzbietowej jest twardy i gruby, na tylnej krawędzi ząbkowany. Liczba łusek w linii nabocznej 55–65[4].
Grzbiet oliwkowozielony lub ciemnoszary, boki jaśniejsze, brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa szare z ciemniejszym obrzeżeniem, pozostałe płetwy czerwonawe. Wydaje dźwięki podobne do świstu lub syku. Osiąga przeciętnie około 70 cm.
Wędkarski rekord Polski: 7,00 kg i 85 cm długości (2000)[5].
Odżywianie
Głównym pokarmem są larwy owadów wodnych (muchówki, chruściki, widelnice, jętki) oraz kiełże, mięczaki i skąposzczety, rzadziej małe ryby.
Rozród
Samce dojrzewają płciowo w 2 lub 3 roku życia, samice w wieku 4–5 lat. Tarło odbywa się etapami od V do VIII, w temperaturze 15–18 °C, na piaszczystym lub kamienistym podłożu w płytkiej wodzie. U samca na grzbiecie i głowie występuje wysypka tarłowa. Ikra jest przyklejana do kamieni lub piasku. Wylęg następuje po 6–8 dniach. Młode brzany mają około 9 mm długości zaraz po wykluciu, a po 3 tygodniach osiągają długość 3 cm. Po roku brzana ma około 12 cm. W następnych latach przyrost wynosi około 5 cm. W wieku 13 lat długość wynosi około 50 cm.
Znaczenie gospodarcze
Na niektórych obszarach brzana ma duże znaczenie gospodarcze. Chętnie łowiona na wędkę na grunt, spławik oraz spinning. Ze względu na wrażliwość na spadek zawartości tlenu w wodzie wykorzystuje się je jako bioindykatory w procesach uzdatniania wody. Ikra brzany jest trująca. W okresie tarła trujące mogą być również mięśnie jamy brzusznej. Zatrucie u człowieka objawia się biegunką i wymiotami.
Ochrona
| Wymiar ochronny | 40 cm |
| Okres ochronny | 1.I – 30.VI |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Barbus barbus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Barbus barbus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
- ↑ Wędkarski atlas ryb [online], www.pzwwalcz.pl [dostęp 2020-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-28] .
- ↑ Wiadomości Wędkarskie
Bibliografia
- Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
- Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
- Barbus barbus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 7 czerwca 2009]
- Britannica: animal/barbel-fish-species
