Archeologiczne Zdjęcie Polski

Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP) – realizowane na terenie całej Polski od 1978 przedsięwzięcie poszukiwania, rejestrowania i nanoszenia na mapy stanowisk archeologicznych. Jego celem jest uzyskanie informacji potrzebnych do celów naukowych i konserwatorskich (związanych z ochroną zabytków). Przedsięwzięcie jest koordynowane przez poszczególnych wojewódzkich konserwatorów zabytków, a centralna baza danych przechowywana jest w Narodowym Instytucie Dziedzictwa w Warszawie.

Poszukiwania stanowisk archeologicznych prowadzone są głównie metodą tzw. badań powierzchniowych, czyli obserwacji powierzchni zaoranych pól wiosną i jesienią. Dodatkowo wykorzystuje się informacje ze źródeł archiwalnych oraz wywiady z mieszkańcami danej miejscowości. Badania powierzchniowe uzupełniane są metodami archeologii lotniczej.

Informacje o odkrytych stanowiskach archeologicznych nanoszone są na mapy w skali 1:25 000 i 1:10 000 oraz specjalne ujednolicone w całym kraju karty (Karta Ewidencji Stanowiska Archeologicznego). W ostatnich latach czynione są starania o wprowadzenie wszystkich stanowisk archeologicznych do komputerowej bazy danych i udostępnienia map występowania stanowisk archeologicznych w ramach Systemu Informacji Geograficznej (GIS). Dostępność takich map pozwoli na wykorzystanie zebranych informacji do celów naukowych, jak również do celów planowania przestrzennego. Dzięki wprowadzeniu danych z AZP do systemu informacji geograficznej będą mogły być one dostępne także w nawigacji GPS.

Do czerwca 2008, według danych Narodowego Instytutu Dziedzictwa, zarejestrowano 435 000 stanowisk archeologicznych na 87% powierzchni Polski[1]. Definicja stanowisk AZP na terenie zabudowanym pozostaje jednak przedmiotem dyskusji[2], a zalesiona trzecia część obszaru kraju wciąż oczekuje na przebadanie, co według szacunków może zająć ponad 100 lat[3].

Program pilotażowy przedsięwzięcia opracował i zrealizował Stefan Woyda, konserwator zabytków archeologicznych w województwie warszawskim 1964–1975[4].

Przypisy

  1. ↑ Archeologiczne Zdjęcie Polski. pap.pl. [dostęp 2014-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  2. ↑ Florek 2018 ↓.
  3. ↑ Rola 2015 ↓, s. 295–296.
  4. ↑ Archeologiczne Zdjęcie Polski, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego im. Stefana Woydy w Pruszkowie .

Bibliografia

  • StefanS. Woyda StefanS., Archeologiczne zdjęcie terenu – ogólne założenia metody w oparciu o doświadczenia mazowieckie, [w:] Zdjęcie archeologiczne Polski, MarekM. Konopka (red.), Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1981, s. 11–21 .
  • AndrzejA. Kempisty AndrzejA. i inni, Projekt założeń metodyczno-organizacyjnych Archeologicznego Zdjęcia Ziem Polskich, [w:] Zdjęcie archeologiczne Polski, MarekM. Konopka (red.), Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1981, s. 22–27 .
  • MarekM. Konopka MarekM., Instrukcja ewidencji stanowisk archeologicznych metodą badań powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski), Warszawa 1984 .
  • AndrzejA. Prinke AndrzejA., The Polish National Record of Archaeological Sites: A Computerization, [w:] Sites and Monuments. National Archaeological Records, Carsten U.C.U. Larsen (red.), København: Nationalmuseet, 1992, s. 89–93, ISBN 978-87-89364-02-5 .
  • AndrzejA. Prinke AndrzejA., AZP. Archeologiczne Zdjęcie Polski w województwie poznańskim. Skorowidze dokumentacji kartograficznej, Poznań: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, 1994 .
  • JanuszJ. Kruk JanuszJ., Poszukiwania powierzchniowe w badaniach nad geografią osadnictwa pra- i wczesnodziejowego (po dwudziestu latach doświadczeń), „Sprawozdania Archeologiczne”, 47, 1995, s. 265–269, ISSN 0081-3834 .
  • (inne języki), Próba oceny metody Archeologicznego Zdjęcia Polski na podstawie doświadczeń ogólnokrajowego koordynatora, [w:] Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny, DanutaD. Jaskanis (red.), Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1996, s. 9–38 .
  • LechL. Czerniak LechL., Archeologiczne Zdjęcie Polski – co dalej?, [w:] Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny, DanutaD. Jaskanis (red.), Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1996, 39‒45 .
  • HenrykH. Klunder HenrykH., AndrzejA. Prinke AndrzejA., Archeologiczne Zdjęcie Polski w województwie poznańskim. Katalog stanowisk archeologicznych, t. 1 (Gmina Suchy Las), Poznań: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, 1997 .
  • DanutaD. Jaskanis DanutaD., Archeologiczne Zdjęcie Polski, czyli o ciągłej potrzebie doskonalenia metod badawczych w archeologii, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 5, 2000, s. 286–298, ISSN 2082-8942 .
  • AndrzejA. Cetera AndrzejA. i inni, Archeologiczne odkrywanie Bieszczadów, „Bieszczad”, 7, 2000, s. 11–69 .
  • ZygmuntZ. Błaszczyk ZygmuntZ., WiktoriaW. Długoszewska WiktoriaW., Archeologiczne zdjęcie Polski w województwie piotrkowskim. Katalog stanowisk, Piotrków Trybunalski: Towarzystwo Przyjaciół Miasta, 2000, ISBN 978-83-914481-0-6 .
  • MałgorzataM. Andrałojć MałgorzataM., MirosławM. Andrałojć MirosławM., Skarby – powrót do źródeł, „Slavia Antiqua”, 43, 2002, s. 133–159, ISSN 0080-9993 .
  • KatarzynaK. Pisarek-Małyszek KatarzynaK., Okolice Wohynia i Bezwoli w świetle Archeologicznego Zdjęcia Polski, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, 3, 2005, s. 9–18 .
  • MagdalenaM. Nowak MagdalenaM., AZP czyli Archeologiczne Zdjęcie Polski, „Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza”, 6, 2008, s. 9–12, ISSN 1730-9476 .
  • JarosławJ. Jasiewicz JarosławJ., IwonaI. Hildebrandt-Radke IwonaI., Using multivariate statistics and fuzzy logic system to analyse settlement preferences in lowland areas of the temperate zone: an example from the Polish Lowlands, „Journal of Archaeological Science”, 36 (10), 2009, s. 2096–2107, DOI: 10.1016/j.jas.2009.06.004 .
  • WłodzimierzW. Rączkowski WłodzimierzW., Integrating Survey Data – the Polish AZP and Beyond, [w:] Remote Sensing for Archaeological Heritage Management: Proceedings of the 11th EAC Heritage Management Symposium, Reykjavík, Iceland, 25-27 March 2010, David C.D.C. Cowley (red.), Brussel: Europae Archaeologia Consilium, 2011, s. 153–160, ISBN 978-963-9911-20-8 .
  • ŁukaszŁ. Banaszek ŁukaszŁ. i inni, AZP_2 – konserwatorskie wyzwanie bazodanowe, [w:] Metody geoinformacyjne w badaniach archeologicznych. VI Sympozjum Archeologii Środowiskowej, Poznań – Ostrów Lednicki, 19–21 maja 2011 roku, Poznań: Bogucki, 2011, s. 14–18, ISBN 978-83-62662-53-1 .
  • KrystianK. Kozioł KrystianK. i inni, Archeologiczne zdjęcie Polski jako element infrastruktury informacji przestrzennej, „Roczniki Geomatyki”, 10 (4), 2012, s. 133–143 .
  • UrszulaU. Zawadzka-Pawlewska UrszulaU., Analiza rozmieszczenia osadnictwa średniowiecznego względem cieków z wykorzystaniem darmowego oprogramowania GIS na przykładzie Północnego Mazowsza, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 16, 2014, s. 239–253 .
  • JarosławJ. Rola JarosławJ., Badania powierzchniowe w lasach – uwagi na marginesie penetracji prowadzonych w granicach Nadleśnictwa Zdrojowa Góra w Pile, „Raport”, 10, 2015, s. 285–298, ISSN 2300-0511 .
  • MichałM. Bugaj MichałM., Wybrane problemy formalno-prawne związane z rozpoznaniem archeologicznym wykonywanym na trasach inwestycji drogowych, czyli rzecz o fallusie i głosie wołającego na puszczy, „Raport”, 10, 2015, s. 299–308, ISSN 2300-0511 .
  • KamilK. Niedziółka KamilK., The Prospect of Digitization of Polish Archaeological Record on an Example of Materials from the Turn of Bronze and Iron Age from the Area of Pomeranian Voivodeship (Northern Poland), „Sprawozdania Archeologiczne”, 68, 2016, 121‒144 .
  • UrszulaU. Zawadzka-Pawlewska UrszulaU., Fazy osadnicze na obszarze zlewni Węgierki w czasach prehistorycznych i wczesnohistorycznych oraz ich zapis w środowisku stokowym i rzecznym, rozprawa doktorska: Uniwersytet Warszawski, 2017 .
  • JakubJ. Wrzosek JakubJ., Pola bitew w Polsce – niechciany element dziedzictwa archeologicznego (?), [w:] Konserwacja zapobiegawcza środowiska. Dziedzictwo militarne, WojciechW. Borkowski, WojciechW. Brzeziński, JacekJ. Wysocki (red.), Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2017, s. 283–289, ISBN 978-83-60099-83-4 .
  • JerzyJ. Siemaszko JerzyJ., Ewolucja i rozwój metody AZP z punktu widzenia praktyka, „Kurier Konserwatorski”, 15, 2018, s. 7–14, ISSN 1899-9913 .
  • MarekM. Florek MarekM., Problem wydzielania i ewidencji stanowisk archeologicznych na terenie miast, „Kurier Konserwatorski”, 15, 2018, s. 59–68, ISSN 1899-9913 .
  • KamilK. Niedziółka KamilK., Próba oceny przydatności danych AZP do badań osadniczych. Przykład Pomorza Wschodniego na przełomie epok brązu i żelaza, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, 60 (1), 2018, s. 113–138, DOI: 10.23734/ssa.2018.60.1.113.138 .
  • JacekJ. Wysocki JacekJ., Problem przechowywania i zarządzania zasobami zabytkowymi z Archeologicznego Zdjęcia Polski, [w:] Znaleziska archeologiczne. Problemy konserwacji, inwentaryzacji i przechowywania, KatarzynaK. Zdeb (red.), Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2018, s. 73–78, ISBN 978-83-946496-9-2 .
  • PrzemysławP. Urbańczyk PrzemysławP., JoannaJ. Wawrzeniuk JoannaJ., Dziedzictwo archeologiczne Puszczy Białowieskiej. Katalog obiektów, t. 1–3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2021 .

Linki zewnętrzne

  • Dane Narodowego Instytutu Dziedzictwa dostępne w geoportalu
  • Siatka AZP w geoportalu Narodowego Instytutu Dziedzictwa
  • Wykaz stanowisk zarejestrowanych w ramach AZP
  • Informacja o Centralnej Bazie Danych o Zabytkach
  • Narodowy Instytut Dziedzictwa, Archeologiczne Zdjęcie Polski. Instrukcja sporządzania dokumentacji badań powierzchniowych oraz wypełniania Karty Ewidencyjnej Zabytku Archeologicznego (wersja poprawiona i uzupełniona), Warszawa 2016