Antoni Libera

Antoni Libera

Antoni Libera (2013)
Data i miejsce urodzenia	19 kwietnia 1949 Warszawa
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Ważne dzieła
Madame tłumaczenia utworów Samuela Becketta
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Antoni Libin-Libera^[1] (ur. 19 kwietnia 1949 w Warszawie) – polski pisarz, tłumacz, reżyser teatralny, krytyk literacki, znawca twórczości Samuela Becketta. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Jest synem historyka literatury Zdzisława Libery i filolog klasycznej Heleny Liberowej^[2]. W 1972 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, w 1984 doktoryzował się w Polskiej Akademii Nauk. Był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników (KOR) i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” (KSS „KOR”).

W latach 1988–1993 współredagował czasopismo „Puls”, a w latach 1996–2001 był kierownikiem literackim w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Jest członkiem polskiego PEN Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz amerykańskiego Samuel Beckett Society.

Przełożył i wydał wszystkie utwory dramatyczne Samuela Becketta, część jego utworów pisanych prozą oraz eseje i wiersze. Za przekład jego książki Molloy i cztery nowele został uhonorowany Nagrodą „Literatury na Świecie” w 2005^[3]. Sztukami tego autora zajął się również jako reżyser, wystawiając je w Polsce i za granicą (w Wielkiej Brytanii, Irlandii i USA). Zrealizował około trzydziestu spektakli. W jego inscenizacjach występowali m.in. Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zapasiewicz, Maja Komorowska, Adam Ferency, Zbigniew Zamachowski i Andrzej Seweryn oraz aktorzy brytyjscy (w tym Barry McGovern(inne języki) i David Warrilow(inne języki)).

Tłumaczył również Oscara Wilde’a i tragedie Sofoklesa (m.in. Antygonę i Króla Edypa). Dokonał nowego przekładu Makbeta Williama Shakespeare’a, kanonu poezji Friedricha Hölderlina i wierszy Konstandinosa Kawafisa. Przełożył też różne libretta operowe (m.in. Śmierć w Wenecji Benjamina Brittena, Czarną maskę i Króla Ubu Krzysztofa Pendereckiego). W 1990, na zamówienie londyńskiego Royal Court Theatre(inne języki), napisał jednoaktówkę Eastern Promises, która została na tej scenie wystawiona oraz opublikowana w tomie The May Days Dialogues (również w Polsce pod tytułem Czy Europa musi zginąć?).

W 1998 wydał powieść Madame, która otrzymała główną nagrodę w konkursie wydawnictwa „Znak”. W 1999 była nominowana do Nagrody Literackiej Nike, a także została wyróżniona Nagrodą im. Andrzeja Kijowskiego. W ciągu kilkunastu lat jej łączny nakład przekroczył 100 tysięcy egzemplarzy, została przełożona na około 20 języków. W 2002 znalazła się w finale irlandzkiej IMPAC Dublin Literary Award^[4]. W 2009 wydał prozę autobiograficzną Godot i jego cień. Książka ta znalazła się w finale nagrody Angelus oraz została nominowana do szwajcarskiej nagrody im. Jana Michalskiego^[5].

Odznaczenia, wyróżnienia i dedykacje

W 2022, w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za wybitne dokonania w pracy literackiej, w szczególności za osiągnięcia translatorskie oraz dialog z europejskim dziedzictwem kulturowym, za działalność w obronie wolności słowa w PRL i zaangażowanie na rzecz suwerennej Rzeczypospolitej, prezydent Andrzej Duda odznaczył go Orderem Orła Białego^[6][7].

W 2011 odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[1]. W 2010 wyróżniony Srebrnym, a w 2018 odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[8][9]. W 2016 minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński uhonorował go Doroczną Nagrodą MKiDN w kategorii teatr^[10]. W 2018 odebrał z rąk premiera Mateusza Morawieckiego Honorową Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego^[11].

W 2015 otrzymał francuski Order Sztuki i Literatury w randze oficera^[12].

Poeta Janusz Szuber zadedykował Antoniemu Liberze tomik poezji Pan Dymiącego Zwierciadła z 1996^[13] oraz wiersz O co w tym wszystkim chodzi?, wydany w tomikach poezji Okrągłe oko pogody z 2000^[14] i Pianie kogutów z 2008^[15], a także wiersz Nero, opublikowany w tomiku poezji Wpis do ksiąg wieczystych z 2009^[16].

Wybrane publikacje

Proza i eseistyka

• Madame (Znak, 1998)
• Błogosławieństwo Becketta i inne wyznania literackie (Sic!, 2004)
• Liryki lozańskie [w:] Pokaz prozy (WL, 2006)
• Godot i jego cień (Znak, 2009)
• Niech się panu darzy i dwie inne nowele (Więź, 2013)
• Jesteście na Ziemi, na to rady nie ma! Dialogi o dramatach Samuela Becketta (wraz z Januszem Pydą, Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii, 2015)

Przekłady i opracowania

• Stanisław Barańczak, Zimy i podróże. Lekcja literatury z Antonim Liberą (wybór wierszy, WL, 1997)
• Samuel Beckett, Pisma prozą (Czytelnik, 1982)
• Samuel Beckett, Dzieła dramatyczne (PIW, 1988)
• Samuel Beckett, Dramaty (Biblioteka Narodowa, Ossolineum, 1995, 1999)
• Samuel Beckett, Wierność przegranej (Znak, 1999) [eseje]
• Samuel Beckett, Dramaty (PIW, 2002)
• Samuel Beckett, Molloy i cztery nowele (Znak, 2004)
• Samuel Beckett, no właśnie co (PIW, 2010) [utwory wybrane]
• Friedrich Hölderlin, Co się ostaje, ustanawiają poeci (wiersze wybrane, wyd. I Znak, 2003; wyd. II rozszerzone słowo/obraz terytoria, 2009)
• Konstandinos Kawafis, Jeżeli do Itaki wybierasz się w podróż... (wiersze wybrane, Znak, 2011)
• Jean Baptiste Racine, Fedra (PIW, 2011)
• William Shakespeare, Makbet (z przedmową Sławomira Mrożka, Noir Sur Blanc, 2002)
• William Shakespeare, Tragedie rzymskie. Tom 1. Juliusz Cezar / Antoniusz i Kleopatra (PIW, 2021)
• William Shakespeare, Tragedie rzymskie. Tom 2. Koriolan / Tytus Andronikus (PIW, 2022)
• Sofokles, Król Edyp (PIW 2012)
• Sofokles, Filoktet (PIW 2012)
• Sofokles, Trylogia Tebańska (Sic! 2014)
• Sofokles, Tragedie. Tom 1. Król Edyp / Edyp w Kolonos / Antygona (PIW, 2018)
• Sofokles, Tragedie. Tom 2. Ajas / Filoktet / Elektra / Trachinki (PIW, 2018)
• Janusz Szpotański, Zebrane utwory poetyckie (Puls, 1990)
• Janusz Szpotański, Gnom; Caryca; Szmaciak (utwory satyryczne i fragmenty autobiografii, LTW, 2003)
• Janusz Szpotański, Bania w Paryżu (utwory satyryczne, juwenilia i przekłady, LTW 2014)
• Oscar Wilde, Dwie sceny miłosne: Salome, Tragedia florencka (PIW, 2003)

Przypisy

Bibliografia

• Antoni Libera. culture.pl. [dostęp 2015-04-07].
• Antoni Libera, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2015-04-07] .

Linki zewnętrzne

• Antoni Libera. Polona. [dostęp 2024-02-22].