Alicja Karłowska-Kamzowa

Alicja Karłowska-Kamzowa

Data i miejsce urodzenia	6 kwietnia 1935 Piaski
Data i miejsce śmierci	24 listopada 1999 Poznań
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia sztuki
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1961
Habilitacja	1970
Profesura	1989[1]
Uczelnia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Dziekan Wydziału Historycznego UAM
Odznaczenia

Ten artykuł od 2016-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Alicja Karłowska-Kamzowa (ur. 6 kwietnia 1935 w Piaskach, zm. 24 listopada 1999 w Poznaniu) – profesor, historyk sztuki, mediewista.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie ziemiańskiej o silnych tradycjach patriotycznych jako córka Tadeusza Karłowskiego, administratora miejscowego majątku, absolwenta studiów rolniczych w Berlinie, powstańca wielkopolskiego oraz Janiny z Bartoszewiczów herbu Pomian. Po wczesnej utracie rodziców od 1938 była wychowywana w Poznaniu przez siostrę ojca Gabrielę Karłowską docent nauk chemicznych. Maturę zdała w 1952 w Liceum im. Klaudyny Potockiej w Poznaniu. Studia historii sztuki na Uniwersytecie Poznańskim ukończyła w 1956 i rozpoczęła pracę w Zakładzie, następnie Katedrze i Instytucie Historii Sztuki UAM. Pracę magisterską pisała pod kierunkiem ks. prof. Szczęsnego Dettloffa na temat poliptyku fromborskiego i późnogotyckiej plastyki toruńskiej. W 1961 obroniła dysertację doktorską poświęconą gotyckim malowidłom ściennym na Śląsku, pisaną pod kierunkiem prof. Zdzisława Kępińskiego, rozprawę habilitacyjną opublikowała w 1970. Pozostawała na stanowisku docenta, gdyż profesura została zatwierdzona – z powodu politycznego sprzeciwu ze strony PZPR – dopiero w 1989 (od 1992 profesor zwyczajny)^[2].

Zajmowała się badaniami średniowiecznej sztuki polskiej, szczególnie malarstwa ściennego i malarstwa miniaturowego (ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski, Śląska i Pomorza Wschodniego) (m.in. opublikowała katalog pionierskiej wystawy rękopisów iluminowanych w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, 1993). Interesował ją problem średniowiecznych fundacji artystycznych i ikonografia św. Jadwigi Śląskiej, św. Stanisława Biskupa i św. Wojciecha (opracowała katalog wystawy o św. Wojciechu w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, 1997). Zajmowała się włoską ikonografią kręgu franciszkańskiego, średniowiecznymi freskami serbskimi, obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, brązowymi płytami nagrobnymi z okresu gotyku, twórczością Wita Stosza i Hieronima Boscha. Szereg prac i działań poświęciła problematyce przestrzeni historycznej i ochronie dziedzictwa kulturowego, wprowadzając pojęcie przestrzeni historyczno-kulturowej do planowania przestrzennego. Wiele opracowań dotyczy szeroko pojętej problematyki wielkopolskiej. Była autorką, współautorką i redaktorką ponad 300 prac naukowych, publikowanych w kraju i zagranicą, m.in. w Czechach i Niemczech. Do ważniejszych opracowań książkowych opublikowanych indywidualnie należą: Fundacje artystyczne księcia Ludwika I brzeskiego. Studia nad rozwojem świadomości historycznej na Śląsku XIV-XVIII w. (1970 – rozprawa habilitacyjna), Malarstwo śląskie 1250-1450 (1979), Malarstwo gotyckie Europy Środkowowschodniej. Zagadnienie odrębności regionu (1982), Sztuka Piastów Śląskich w średniowieczu. Znaczenie fundacji książęcych w dziejach sztuki gotyckiej na Śląsku (1991), Społeczeństwo średniowieczne na szachownicy życia. Jakuba de Cessolis Traktat o obyczajach i powinnościach szlachty na podstawie gry w szachy (2000). Ostatnie teksty zostały opublikowane w zbiorowej syntezie Malarstwo gotyckie w Polsce w 2004 r. Wiele publikacji ogłosiła jako współautorka, choć zwykle była inspiratorką ich powstania, przykładowo: Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce (1984), Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim (1990), Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce. Studia o formie i treściach ideowych (1997). Nie stroniła od publikowania opracowań o charakterze popularnonaukowym – np. poświęconej bazylice trzebnickiej (1973), gotyckim malowidłom ściennym Opolszczyzny (1976), czy farze kościańskiej (1989). Interesowała się figurą Madonny z XV wieku, którą w Sianowie w 1966 r. ukoronowano na „Królową Kaszub”. Publikacje zamieszczała tak w renomowanych periodykach naukowych, jak i w pismach regionalnych.

Życzliwa ludziom, niezwykle pracowita i energiczna, była promotorem wielu prac magisterskich i kilkunastu doktorskich, z zapałem prowadziła studenckie objazdy terenowe. W 1980 zapoczątkowała interdyscyplinarne seminaria młodych mediewistów z kraju i zagranicy, odbywające się co roku pod patronatem PTPN w Poznaniu i dbała o sprawną publikację materiałów konferencyjnych. Dziś spotkania te noszą jej imię. Jakiś czas równolegle prowadziła zajęcia dydaktyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Współpracowała z Instytutem Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Pełniła funkcje kierownika Zakładu Historii Sztuki Średniowiecznej (od 1974) i wicedyrektora Instytutu Historii Sztuki, Prodziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego (1972-1975) oraz dziekana Wydziału Historycznego UAM (1981-1984). Była zaangażowana w działalność społeczną, m.in. w działania Solidarności, zarówno w latach 1980-1981, jak w czasie stanu wojennego i później. Jako jedna z nielicznych wśród pracowników naukowych czynnie wspierała uczestników strajku studenckiego w 1988, nie bacząc na grożące konsekwencje. W 1989 została przewodniczącą uniwersyteckiego Komitetu Obywatelskiego.

Była aktywna w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk (do którego założycieli należał w 1857 jej pradziad, sędzia Antoni Studniarski), gdzie od 1978 kolejno była przewodniczącą Komisji Historii Sztuki, przewodniczącą Wydziału Nauk o Sztuce, sekretarzem generalnym, od 1990 wiceprezesem i od 1996 prezesem. Była ponadto członkiem Zespołu Nauk Humanistycznych oraz wiceprzewodniczącą opiniodawczo-doradczego Zespołu ds. Upowszechniania Nauki i Informacji Naukowej Komitetu Badań Naukowych, rady programowej Kasy Mianowskiego i Rady Ochrony Zabytków Ministra Kultury i Sztuki. Reprezentując zdecydowany i świadomy światopogląd katolicki (spokrewniona z bł. Marią Karłowską), jednocześnie była tolerancyjna dla odmiennych przekonań. Za swoją działalność została odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i wielkopolskim medalem regionalnym „Ad Perpetuam Rei Memoriam”^[3].

2 grudnia 1999 została pochowana obok męża Tadeusza Kamzy (lekarz) na Cmentarzu Sołackim przy ul. Lutyckiej w Poznaniu. Stowarzyszenie Historyków Sztuki zadedykowało jej pamięci materiały sesji naukowej w listopadzie 2000 Polska na przełomie I i II tysiąclecia (Poznań 2001).

Wypromowane przewody doktorskie

• Roman Ciecholewski, Treści i funkcje pomorskich Madonn szafkowych, 1978
• Jerzy Domasłowski, Gotyckie malowidła ścienne na Pomorzu Wschodnim, 1980
• Piotr Maniurka, Święta Anna Samotrzeć w gotyckiej rzeźbie śląskiej, 1980
• Jacek Witkowski, Kultura rycersko-dworska na Śląsku w dziełach sztuk plastycznych XIII - pocz. XVI wieku, 1993
• Iwona Błaszczyk, Ikonografia i ewolucja ideowa motywu drzewa w gotyckiej sztuce ziem polskich, 1995
• Aleksander Jankowski, Późnogotyckie malarstwo ścienne na Śląsku, 1995
• Natalia Czekalska, Pontyfikał kamieniecki. Miniatury kodeksu, 1997
• Liliana Krantz-Domasłowska, Architektura gotyckiej katedry w Kwidzynie, 1997
• Andrzej Woziński, Późnogotycka rzeźba drewniana na Pomorzu Wschodnim, 1997

Bibliografia

• Kto jest kim w Poznaniu, pod red. Michała Piotrowskiego, Poznań, Itaka, 1997, ISBN 83-86008-42-3
• Paweł Kamza, Strzelecka 28, „Kronika Miasta Poznania”, ISSN 0137-3552, 1998, nr 2
• Kobieta w kulturze średniowiecznej Europy. Prace ofiarowane Profesor Alicji Karłowskiej-Kamzowej, pod red. Antoniego Gąsiorowskiego, Poznań, Wydaw. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, wyd. 2, 1999, ISBN 83-7063-109-6 (wyd. 1 - 1995)
• Spis prac doktorskich i magisterskich. Poznań, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Historii Sztuki, oprac. Katarzyna Barałkiewicz, „Biuletyn Historii Sztuki”, ISSN 0006-3967, R. 61, 1999, s. 115-126
• Uśmiechnięta Polka. Alicja Karłowska-Kamzowa (1935-1999), „Gazeta Wielkopolska” (dod. „Gazety Wyborczej”), ISSN 1232-1508, 27-28.11.1999
• Bibliografia publikacji profesor dr hab. Alicji Karłowskiej-Kamzowej, oprac. Ryszard Piechowiak, „Artium Quaestiones”, ISSN 0239-202X, t. 11, Poznań, Wydaw. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2000, ISBN 83-232-1077-2
• Marek Konopka, Profesor Alicja Karłowska-Kamzowa (1935-1999) - spolegliwy opiekun zabytków, „Ochrona Zabytków”, ISSN 0029-8247, R. 53, 2000, nr 4
• Heinrich L. Nickel, Alicja Karłowska-Kamzowa (1935-1999), „Hallesche Beiträge zur Kunstgeschichte”, ISSN 1439-6408, H. 2, 2000
• Paweł Kamza, Gra w szachy (katalog wystawy fotografii), Poznań, PTPN, 2004
• Słownik biograficzny historii Polski, pod red. Janiny Chodery i Feliksa Kiryka, t. 1, Wrocław, Ossolineum, 2005, ISBN 83-04-04692-X, ISBN 83-04-04856-6
• Jacek Kowalski, Profesor Alicja Karłowska-Kamzowa. Portret w pięciu odsłonach, [w:] Wielkopolska - Polska - Europa. Studia dedykowane pamięci Alicji Karłowskiej-Kamzowej = Great Poland - Poland - Europe. Studies in memory of Alicja Karłowska-Kamzowa, pod red. Jacka Wiesiołowskiego przy współpr. Jacka Kowalskiego, Poznań, Wydaw. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006, ISBN 83-7063-474-5 (m.in. uzupełnienie bibliografii i wykaz prac dot. prof. A. Karłowskiej-Kamzowej)
• 30. rocznica utworzenia Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, teksty Danuta Minta-Tworzowska [i in.], Poznań, Wydz. Historyczny UAM, 2006
• DariuszD. Tabor DariuszD., Malarstwo książkowe na Śląsku w XIV wieku, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008, ISBN 978-83-7188-068-1, OCLC 833464086 .brak strony (książka)

Przypisy