Aleksandr Bogdanow

Data i miejsce urodzenia

10 sierpnia^?/22 sierpnia 1873
Sokółka, gubernia grodzieńska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

7 kwietnia 1928
Moskwa, RFSRR, ZSRR

Zawód, zajęcie

lekarz, pisarz, wykładowca

Narodowość

Rosjanin

Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksandr Bogdanow (ros. Александр Александрович Богданов, właściwie Aleksandr Malinowski^[1], ros. Александр Малиновский; ur. 10 sierpnia^?/22 sierpnia 1873 w Sokółce, zm. 7 kwietnia 1928 w Moskwie) – rosyjski^[2]^[3] lekarz, filozof, ekonomista, pisarz science fiction, socjalista i rewolucjonista. Zajmował się m.in. teorią systemów, odwracaniem procesu starzenia człowieka i transfuzjami krwi.

Życiorys

Urodził się jako drugie z sześciorga dzieci wiejskiego nauczyciela A. A. Malinowskiego, pracującego w Sokółce w guberni grodzieńskiej. Rodzina ojca pochodziła z Wołogdy w północnej Rosji^[4]. W 1892 roku Bogdanow ukończył gimnazjum w Tule uzyskując złoty medal i rozpoczął studia fizyczno-matematyczne na Uniwersytecie Moskiewskim oraz studia lekarskie na Uniwersytecie Charkowskim, gdzie związał się z Socjaldemokratyczną Partią Robotniczą Rosji. Został aresztowany, osądzony za działalność rewolucyjną i zesłany do Kaługi. Po trzech latach pobytu w Kałudze zesłano go do Wołogdy, gdzie odbywał praktyki lekarskie w miejscowym szpitalu psychiatrycznym.

W 1904 roku nie ukończywszy jeszcze odbywania kary zesłania, opuścił nielegalnie Rosję i wyjechał do Szwajcarii oraz Paryża, gdzie włączył się w działalność bolszewików przebywających na emigracji. W trakcie działalności popadł w konflikt z Włodzimierzem Leninem. Bogdanow wierzył, że kultura socjalistyczna musi być wypracowana przez proletariat, Lenin stał z kolei na stanowisku awangardy socjalistycznej inteligencji przewodzącej klasie robotniczej. Bogdanow przyjął też tezy Ernsta Macha, które Lenin uważał za sprzeczne z marksizmem. Skonfliktowani działacze w kwietniu 1908 roku na krótko udali się na wspólne wakacje do willi Gorkiego na Capri. Bogdanow związał się tam z grupą literacko-edukacyjną Capri, założoną przez Gorkiego^[5]. Po powrocie do Paryża konflikt odżył, a Lenin zachęcał bolszewików do wykluczenia Bogdanowa i jego stronników z ruchu, oskarżając go o odejście od doktryny marksistowskiej. W maju 1908 roku Lenin napisał Materializm i empiriokrytycyzm stanowiący atak na Bogdanowa. Atak Lenina na Bogdanowa rozzłościł coraz większą liczbę bolszewików, w tym jego bliskich zwolenników – Aleksieja Rykowa i Lwa Kamieniewa.

W 1913 roku wrócił do Rosji dzięki amnestii ogłoszonej z okazji 300-lecia dynastii Romanowych. W okresie I wojny światowej był lekarzem wojskowym armii rosyjskiej. Po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej) zorganizował Socjalistyczną Akademię Nauki, był też profesorem Uniwersytetu Moskiewskiego. 8 września 1923 został aresztowany przez OGPU pod zarzutem przynależności do opozycyjnej grupy lewicowej Rabochaya Pravda. 13 października, po przesłuchaniach, notach wyjaśniających i godzinnej rozmowie z Feliksem Dzierżyńskim, został zwolniony. Zmarł w wyniku jednej z transfuzji przeprowadzanych w instytucie przetaczania krwi, który założył.

Twórczość

Był bardzo płodnym pisarzem. Jego Tektologia została doceniona przez Tadeusza Kotarbińskiego ze szkoły lwowsko-warszawskiej jako przyczynek do prakseologii nauki o organizacji pracy. Jest też znany jako twórca empiriomonizmu. W swoich dziełach integrował refleksję filozoficzną Ernsta Macha, Richarda Avenariusa i innych. Zajmował się też tematem nowej kultury socjalistycznej, która miała zastąpić burżuazyjną – był współzałożycielem powołanej do tego celu organizacji Proletkult, którą po kilku latach istnienia rząd rozwiązał, obawiając się, że stanie się konkurencją dla partii bolszewickiej. W 1908 r. wydał utopijną powieść pt. Czerwona gwiazda (oryg. Красная звезда). Przedstawił w niej komunistyczną społeczność Marsjan szykujących się do podboju Ziemi. Od lat 70. jego teorie zaczęły być ponownie doceniane w historii myśli rosyjskiej. Niektóre z jego dzieł zostały przetłumaczone na francuski i niemiecki.

Utwory

1908 – Czerwona gwiazda (oryg. Красная звезда)

Bibliografia, linki

Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1.
Biogram. szukamypolski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]. (pol.)
Biogram (ang.)

Przypisy

↑ Łosski 2000 ↓, s. 425.
↑ Authors : Bogdanov, Alexander : SFE : Science Fiction Encyclopedia [online], www.sf-encyclopedia.com [dostęp 2016-03-23], Cytat: Pseudonym of Russian philosopher, physician, revolutionary figure, and writer Alexander Alexandrovich Malinovsky (1873-1928), a leading member of the Bolshevik party 1903-1909, more radical than his ultimately successful rival, Vladimir Lenin, and the author of a vast treatise, Empiriomonizm: Stat'i po Filosofii ["Empiriomonism: Articles on Philosophy"] (1904-1906 3vols), in which he attempted to ground Marxism in contemporary philosophy .
↑ D.W.D.W. Huestis D.W.D.W., The life and death of Alexander Bogdanov, physician, „Journal of Medical Biography”, 3, 1996, s. 141–147, ISSN 0967-7720, PMID: 11616305 [dostęp 2016-03-23], Cytat: Although he clearly fitted the category of the late-nineteenth-century Russian intellectual revolutionary, Bogdanov differed from most of them in being no dilettante .
↑ А. А. BOGDANOV: Biographic essay [online], bogdinst.ru [dostęp 2016-03-23] [zarchiwizowane z adresu 2002-06-02], Cytat: He was the second of six children in the family of a people’s teacher A.A.Malinovsky, born in an aboriginal family of Vologda .
↑ Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 72. ISBN 978-83-01-15724-1.

Bibliografia

Mikołaj Łosski: Historia filozofii rosyjskiej. Przełożył: Henryk Paprocki. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2000, seria: Daimonion. ISBN 83-88524-00-3.