Aleksander Lăpușneanu

Alexandru Lăpușneanu z rodziną

hospodar Mołdawii

Okres

od 1552
do 1561

Poprzednik

Jan Joldea

Następca

Jan II Jakub Heraklid Despot

hospodar Mołdawii

Okres

od 1564
do 1568

Poprzednik

Stefan Tomșa I

Następca

Bogdan Lăpușneanu

Dane biograficzne

Dynastia

Muszatowicze

Data śmierci

5 maja 1568

Ojciec

Bogdan III

Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander IV Lăpușneanu^[1] (rum. Alexandru Lăpușneanu; zm. 5 maja 1568) – hospodar Mołdawii w latach 1552–1561 i 1564–1568 z rodu Muszatowiczów.

Był nieślubnym synem hospodara Bogdana III Ślepego. Objął tron mołdawski w 1552 po zamordowaniu przez bojarów hospodara Stefana Raresza i odsunięciu panującego zaledwie kilka dni Jana Joldei. Wprowadzony na tron przez stronnictwo polonofilskie, zawdzięczał go polskiemu wsparciu zbrojnemu hetmana Mikołaja Sieniawskiego. Z tego też powodu uznał się lennikiem polskim, uzyskując jednak także zatwierdzenie Wysokiej Porty. Na prośbę prawosławnego biskupa lwowskiego Makarego Tuczapskiego oraz przemyskiego Arssina opłacił koszty odbudowy Cerkwi Ruskiej we Lwowie w latach 1553–1559^[2]. Początkowo uległy możnym bojarom lokalnym, z czasem zaczął dążyć do usamodzielnienia się, co wywołało spiski bojarskie, wspierane m.in. przez Polskę. Po ich stłumieniu, Aleksander był lojalny wobec osmańskiego zwierzchnictwa, interweniując m.in. w interesie tureckim na Wołoszczyźnie.

W 1561 utracił tron mołdawski na rzecz wspieranego przez Habsburgów Jana Jakuba Heraklida, pierwszego cudzoziemca na tym tronie (który był wcześniej uczestnikiem jednego ze spisków przeciwko Aleksandrowi, a po jego upadku zbiegł z Mołdawii). Powrócił na tron po trzech latach za sprawą Imperium osmańskiego, mszcząc się na bojarach. Przeniósł wówczas główną siedzibę hospodarską z położonej na północy Suczawy do bliższych Turcji Jass. Zmarł w 1568, prawdopodobnie otruty; został pochowany w ufundowanym przez siebie monastyrze Slatina.

Spośród jego synów trzech (Bogdan, Aron i Piotr) panowało po jego śmierci w Mołdawii.

Literatura

J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.

Przypisy

↑ czasem Arseniusz Lupu. Patrz: Piotr Krasny, Katedra Św. Jura we Lwowie a tradycyjna architektura cerkiewna Rusi Czerwonej Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej [w:] Rocznik Historii Sztuki, 2003, Nr XXVIII, s. 71.
↑ Lwów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 520 .

Władcy Mołdawii

Hospodarstwo Mołdawskie	Bogdan I (1359–1365/1363–1367) Latco (1365–1373/1367–1375/1365-1375) Costea (1373–1375) / Żurż (1375–1377) / Piotr I (1375–1391) Piotr I (1375–1391/1377–1391) / Costea (1386–1392) Roman I (1391–1394) Stefan I (1394–1399) Juga (1399–1400) Aleksander I Dobry (1400–1432) Bogdan (1400–1407, koregent) Eliasz I (1432–1434) Stefan II (1434–1435) Eliasz I (1435–1442) Stefan II (1442–1444) Piotr II (1444–1445) Stefan II (1445–1447) Piotr II (1447) Roman II (1447–1448) Piotr II (1448–1449) Ciubăr (1449) Aleksander II (1449–1449) Bogdan II (1449–1451) Piotr III Aron (1451–1452) Aleksander II (1452–1454) Piotr III Aron (1454–1455) Aleksander II (1455) Piotr III Aron (1455–1457) Stefan III Wielki (1457–1504) Bogdan III Ślepy (1504–1517) Stefan IV Młody (1517–1527) Piotr IV Rareș (1527–1538) Stefan V Szarańcza (1538–1540) Aleksander III Cornea (1540–1541) Piotr IV Rareș (1541–1546) Eliasz II (1546–1551) Stefan VI (1551–1552) Jan I Joldea (1552) Aleksander IV Lăpușneanu (1552–1561) Jan II Jakub Heraklid Despot (1561–1563) Stefan Tomșa I (1563–1564) Aleksander IV Lăpușneanu (1564–1568) Bogdan IV Lăpușneanu (1568–1572) Jan III Srogi (1572–1574) Piotr V Kulawy (1574–1577) Jan IV Podkowa (1577) Piotr V Kulawy (1578–1579) Jan V Sas (1579–1582) Piotr V Kulawy (1582–1591) Aron Tyran (1591–1592) Aleksander V Zły (1592) Piotr VI Kozak (1592) Aron Tyran (1592–1595) Stefan VIII Răzvan (1595) Jeremi Mohyła (1595–1600) Michał I Waleczny (1600) Jeremi Mohyła (1600–1606) Konstantyn I Mohyła (1606) Szymon Mohyła (1606–1607) Michał II Mohyła (1607) Konstantyn I Mohyła (1607–1611) Stefan Tomșa II (1611–1615) Aleksander VI Mohyła (1615–1616) Radu Mihnea (1616–1619) Kacper Grazziani (1619–1620) Aleksander VII Eliasz (1620–1621) Stefan Tomșa II (1621–1623) Radu Mihnea (1623–1626) Miron Barnowski-Mohyła (1626–1629) Aleksander VIII Dziecię (1629–1630) Mojżesz Mohyła (1630–1632) Aleksander VII Eliasz (1631–1633) Miron Barnowski-Mohyła (1633) Mojżesz Mohyła (1633–1634) Bazyli I Lupu (1634–1653) Jerzy I Stefan (1653–1658) Jerzy II Ghica (1658–1659) Stefan X Lupu (1659–1661) Istrate Dabija (1661–1665) Jerzy III Duca (1665–1666) Eliasz III Aleksander (1666–1668) Jerzy III Duca (1668–1672) Stefan XI Petriceicu (1672–1674) Dymitr I Cantacuzino (1674–1675) Antoni Ruset (1675–1678) Jerzy III Duca (1678–1683) Stefan XI Patriceicu (1684) Dymitr I Cantacuzino (1684–1685) Konstantyn II Kantemir (1685–1693) Dymitr II Kantemir (1693) Konstantyn III Duca (1693–1695) Antioch Kantemir (1695–1700) Konstantyn III Duca (1700–1703) Michał III Racoviță (1703–1705) Antioch Kantemir (1705–1707) Michał III Racoviță (1707–1709) Mikołaj I Mavrocordat (1709–1710) Dymitr II Kantemir (1710–1711) Mikołaj I Mavrocordat (1711–1716) Michał III Racoviță (1716–1726) Grzegorz Ghica II (1726–1733) Konstantyn IV Mavrocordat (1733–1735) Grzegorz Ghica II (1735–1739) okupacja rosyjska (1739) Grzegorz Ghica II (1739–1741) Konstantyn IV Mavrocordat (1741–1743) Jan VI Mavrocordat (1743–1747) Grzegorz Ghica II (1747–1748) Konstantyn IV Mavrocordat (1748–1749) Konstantyn V Racoviță (1749–1753) Mateusz Ghica (1753–1756) Konstantyn V Racoviță (1756–1757) Scarlat Ghica (1757–1758) Jan VII Teodor Callimachi (1758–1761) Grzegorz Callimachi (1761–1764) Grzegorz Aleksander Ghica III (1764–1767) Grzegorz Callimachi (1767–1769) Konstantyn IV Mavrocordat (1769) okupacja rosyjska (1769–1774) Grzegorz Aleksander Ghica III (1774–1777) Konstantyn VI Moruzi (1777–1782) Aleksander Mavrocordat I (1782–1785) Aleksander Mavrocordat II (1785–1786) Aleksander Ipsilanti (1786–1788) Emanuel Giani-Ruset (1788–1789) okupacja rosyjsko-austriacka (1789–1792) Aleksander XI Moruzi (1792) Michał IV Suțu (1792–1795) Aleksander XII Callimachi (1795–1799) Konstantyn VII Ipsilanti (1799–1801) Aleksander XIII Suțu (1801–1802) Aleksander XI Moruzi (1802–1806) Scarlat Callimachi (1806) Aleksander XI Moruzi (1806–1807) Aleksander XIV Hangerli (1807) Scarlat Callimachi (1807–1810) okupacja rosyjska (1810–1812) Scarlat Callimachi (1812–1819) Michał V Grzegorz Suțu (1819–1821) Aleksander Ipsilanti (1821) Stefan Vogoride (kajmakam, 1821–1822) Jan VIII Sturdza (1822–1828) okupacja rosyjska (1828–1834) Michał VI Sturdza (1834–1849) Grzegorz Aleksander Ghica (1849–1853) okupacja rosyjska (1853–1854) Grzegorz Aleksander Ghica (1854–1856) Teodor Balș (kajmakam, 1856–1857) Mikołaj Vogoride (kajmakam, 1857–1858) Anastazy Panu, Bazyli Sturdza i Stefan Catargiu (zastąpiony przez Jana Cantacuzino) (kajmakami, 1858–1859)
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (jedynie unia personalna)	Aleksander Jan Cuza (1859–1862)

Hospodarstwo Mołdawskie