Agama
 | Nie mylić z: Agamy (hinduizm). |
| Agama[1] | |||
| Daudin, 1802[2] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – Agama lionotus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Infratyp | żuchwowce | ||
| Nadgromada | czworonogi | ||
| Gromada | gady | ||
| Rząd | |||
| Podrząd | Iguania | ||
| Rodzina | agamowate | ||
| Podrodzina | Agaminae | ||
| Rodzaj | Agama | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Agama colonorum Daudin, 1802 (= Lacerta agama Linnaeus, 1758) | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Agama – rodzaj gadów z podrodziny Agaminae w rodzinie agamowatych (Agamidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje kilkadziesiąt gatunków występujących w Afryce (Egipt, Libia, Algieria, Maroko, Sahara Zachodnia, Mauretania, Senegal, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Somalia, Etiopia, Sudan Południowy, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Lesotho i Południowa Afryka)[10][11].
Charakterystyka
Jaszczurki te zamieszkują suche stepy oraz skaliste pustynie. Osiągają długość ciała 30–45 cm. Ich ubarwienie jest zwykle brunatne lub szare, choć w okresie godowym samce przybierają często jaskrawe barwy (np. czerwone, błękitne, żółte).
Systematyka
Etymologia
- Agama: rodzima nazwa agama z Gujany Holenderskiej oznaczająca „jaszczurkę”[12].
- Cyclosaurus (Cyoclosaurus): gr. κυκλος kuklos „okrąg”[13]; σαυρος sauros „jaszczurka”[14]. Gatunek typowy: Lacerta hispida Linnaeus, 1758.
- Saura: gr. σαυρος sauros „jaszczurka”[14]. Gatunek typowy: Saura spinalis Wagler, 1833 (= Lacerta agama Linnaeus, 1758).
- Phrynopsis: gr. φρυνη phrunē, φρυνης phrunēs „ropucha”[15]; οψις opsis, οψεως opseōs „wygląd, oblicze, twarz”[16]. Gatunek typowy: Agama atra Daudin, 1802; młodszy homonim Phrynopsis Rafinesque, 1815 (Arachnida).
- Podorrhoa: gr. πους pous, ποδος podos „stopa”[17]; ορρος orrhos „zad”[18]. Gatunek typowy: Lacerta agama Linnaeus, 1758.
- Psammorrhoa: gr. ψαμμος psammos „piasek”[19]; ορρος orrhos „zad”[18]. Gatunek typowy: Agama aculeata Merrem, 1820.
- Oreodeira: gr. ορος oros, ορεος oreos „góra”[16]; δειρας deiras, δειραδος deirados „wzgórze, szczyt”[20]. Gatunek typowy: Oreodeira gracilipes Girard, 1857 (= Tropidolepis africanus Hallowell, 1844).
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki[10]:
- Agama aculeata Merrem, 1820
- Agama africana (Hallowell, 1844)
- Agama agama (Linnaeus, 1758) – agama czerwonogłowa
- Agama anchietae Bocage, 1896
- Agama armata Peters, 1855
- Agama atra Daudin, 1802
- Agama bibronii Duméril, 1851
- Agama bocourti Rochebrune, 1884
- Agama boensis Monard, 1940
- Agama bottegi Boulenger, 1897
- Agama boueti Chabanaud, 1917
- Agama boulengeri Lataste, 1886
- Agama caudospinosa Meek, 1910
- Agama cristata Mocquard, 1905
- Agama dodomae Loveridge, 1923
- Agama doriae Boulenger, 1885
- Agama etoshae McLachlan, 1981
- Agama finchi Böhme, Wagner, Malonza, Lötters & Köhler, 2005
- Agama gracilimembris Chabanaud, 1918
- Agama hartmanni Peters, 1869
- Agama hispida (Kaup, 1827)
- Agama hulbertorum Wagner, 2014
- Agama insularis Chabanaud, 1918
- Agama kaimosae Loveridge, 1935
- Agama kirkii Boulenger, 1885
- Agama knobeli Boulenger & Power, 1921
- Agama lanzai Wagner, Leaché, Mazuch & Böhme, 2013
- Agama lebretoni Wagner, Barej & Schmitz, 2009
- Agama lionotus Boulenger, 1896
- Agama lucyae Wagner & Bauer, 2011
- Agama montana Barbour & Loveridge, 1928
- Agama mossambica Peters, 1854
- Agama mucosoensis Hellmich, 1957
- Agama mwanzae Loveridge, 1923
- Agama parafricana Trape, Mediannikov & Trape, 2012
- Agama paragama Grandison, 1968
- Agama persimilis Parker, 1942
- Agama picticauda (Peters, 1877)
- Agama planiceps Peters, 1862 – agama skalna
- Agama robecchii Boulenger, 1891
- Agama rueppelli Vaillant, 1882
- Agama sankaranica Chabanaud, 1918
- Agama somalica Wagner, Leaché, Mazuch & Böhme, 2013
- Agama spinosa J.E. Gray, 1831
- Agama tassiliensis Geniez, Padial & Crochet, 2011
- Agama turuensis Loveridge, 1932
- Agama wachirai Malonza, Spawls, Finch & Bauer, 2021
- Agama weidholzi Wettstein, 1932
Uwagi
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cyclosaurus Wagler, 1833.
Przypisy
- ↑ Agama, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ F.M. Daudin: Histoire naturelle, générale et particulière, des reptiles, ouvrage faisant suite à l’Histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C.S. Sonnini. T. 3. Paris: F. Dufart, 1802, s. 333. (fr.).
- ↑ Wagler 1833 ↓, s. 896.
- ↑ Wagler 1833 ↓, s. 894.
- ↑ Wagler 1833 ↓, s. 903.
- ↑ Fitzinger 1843 ↓, s. 17, 79.
- ↑ Fitzinger 1843 ↓, s. 18, 80.
- ↑ Fitzinger 1843 ↓, s. 18, 81.
- ↑ Ch.F. Girard. Descriptions of some new Reptiles, collected by the US. Exploring Expedition under the command of Capt. Charles Wilkes, U.S.N. Fourth Part. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 9, s. 199, 1857. (ang.).
- ↑ a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Agama. The Reptile Database. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
- ↑ R. Midtgaard: Agama. RepFocus. [dostęp 2022-02-22]. (ang.).
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 9.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 65.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 203.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 173.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 155.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 180.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 156.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 186.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 69.
Bibliografia
- J.G. Wagler. Deutung der in Seba’s Thesauro rerum naturalium T. 1. et. 2. enthaltenen Abbildungen von Lurchen, mit kritische Bemerkungen. „Isis von Oken”. Jahrgang 1833, s. 885–905, 1833. (niem.).
- L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Vindobonae: Braumüller et Seidel, 1843, s. 1–106. (łac.).
- Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 9. ISBN 978-83-60563-05-2.
- Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
- p
- d
- e
| Rodziny |
|
|---|
- Britannica: animal/agama-lizard
