120A

120A

Wagon 120A
Kraj produkcji	Polska
Producent	Pafawag Wrocław
Lata budowy	1972–1984
Wymiary
Masa służbowa	39 500 kg
Długość	24 500 mm
Szerokość	2910 mm
Wysokość	4060 mm
Parametry eksploatacyjne
Prędkość konstrukcyjna	140 km/h
Maksymalna prędkość eksploatacyjna	120 km/h
Parametry użytkowe
Liczba miejsc siedzących	88
Liczba miejsc ogółem	170
Multimedia w Wikimedia Commons

120A – rodzina wagonów osobowych używanych pierwotnie przez PKP, a obecnie przez Polregio (dawniej Przewozy Regionalne). Przez kolejarzy i miłośników kolei zwany bonanzą^[1].

Historia

Został skonstruowany w 1972. Wagony według tego projektu seryjnie były produkowane w Państwowej Fabryce Wagonów "Pafawag" we Wrocławiu od 1976 roku. Zastosowano w nich szereg rozwiązań konstrukcyjnych, stosowanych już w EN57. Skierowane zostały do obsługi ruchu lokalnego na liniach niezelektryfikowanych, w których liczba podróżnych była za mała, by stosować pojemne wagony piętrowe typu Bhp, a za duża dla wagonów motorowych np. SN61, chociaż stosowano je często jako doczepne do SN61. W latach ich seryjnej eksploatacji można było zobaczyć je w pociągach lokalnych najczęściej za lokomotywą SP32, SU42 i SU45, lub jako wagon doczepny do wagonu motorowego, ale także w składach pociągów dalekobieżnych - w tym pospiesznych (szczególnie w sezonie letnim). Współcześnie, po przebudowach mających na celu m.in. przewóz rowerów, wagony te są stosowane głównie jako doczepne do SZT, posiadają także przewód sterowania zwielokrotnionego, dzięki czemu mogą być umieszczone pomiędzy dwoma SZT, umożliwiając sterowanie drugą jednostką.

Wagony typu 120A były rozwinięciem serii bardzo podobnych wagonów, zbudowanych przez Pafawag na eksport do Rumunii dla tamtejszych kolei CFR. Oprócz podstawowej wersji 2 klasy, występują tam wagony z pierwszą klasą, pierwszej i drugiej klasy, a nawet barowe^[2][3].

Do dziś zachowało się niewiele czynnych wagonów 120A biorąc pod uwagę łączną liczbę wyprodukowanych egzemplarzy, która przekraczała 700 sztuk. Obecnie czynnych i wykorzystywanych w normalnym ruchu rozkładowym jest 9 wagonów typu 120A. Wszystkie wagony posiadają malowanie przewoźnika Polregio. Jeden wagon przynależy do Warmińsko-Mazurskiego Zakładu w Olsztynie, a osiem do Pomorskiego Zakładu w Gdyni, zaś przez większość roku stacjonują w Chojnicach, obsługując tamtejsze pociągi lokalne i stanowiąc istotną część tamtejszej rezerwy taborowej^[4]. Ponadto na liniach Leszno - Wolsztyn i Wolsztyn - Poznań w składzie obsługiwanym przez parowozy eksploatowane są dwa wagony tego typu w malowaniu oliwkowym będące własnością Instytucji Kultury Parowozownia Wolsztyn. Kilka wagonów udało się zachować w muzeach, skansenach i zbiorach stowarzyszeń statutowo zajmujących się ratowaniem dziedzictwa polskich kolei (np. Klub Sympatyków Kolei we Wrocławiu), w tym jeden czynny w malowaniu oliwkowym i oznakowaniu z lat 80. XX wieku w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce.

Budowa

Wagony 120A zostały zaprojektowane do jazdy z prędkością 140 km/h, jednakże pod koniec eksploatacji prędkość ta została obniżona do 120 km/h, co w zupełności wystarcza aktualnemu charakterowi użytkowania jako wagony doczepne do SZT, oraz w składach z lokomotywą SM42, której prędkość maksymalna wynosi 90 km/h. Wagon posiada 88 miejsc siedzących (po 24 w przedziałach skrajnych i 40 w środkowym). Większość obecnie kursujących wagonów posiada przynajmniej jeden przedział skrajny przystosowany do przewozu rowerów, taki przedział posiada zwykle 8 miejsc siedzących (po 2 kanapy na rogi), a pozostała przestrzeń wypełniana jest wieszakami na rowery. Rozwiązanie to, stosowane z powodzeniem od początków XXI wieku, pozwala wykorzystywać te wagony zarówno w charakterze rowerowych, jak i czysto pasażerskich.

Wagony wyposażono w podwójne drzwi skrzydłowo-łamane – jest to cecha charakterystyczna tych wagonów. Drzwi znajdują się w 1/3 i 2/3 długości pojazdu. Obecnie drzwi posiadają już klamki z blokadami otwarcia, aby dostosować je do obowiązujących standardów bezpieczeństwa.

W wagonie zastosowano popularny wtedy układ siedzeń, czyli podwójne kanapy ze wspólnym oparciem i przejściem pomiędzy nimi. Instalowano w nich miękkie siedzenia z gąbki pokryte skajem, podobnie jak w większości ówczesnego taboru przeznaczonego do ruchu lokalnego. Obecnie wszystkie czynne w ruchu planowym wagony tego rodzaju wyposażone są już w tapicerki materiałowe różnych odmian.

Wagony oryginalnie posiadały ogrzewanie elektryczne oraz parowe. To ostatnie było demontowane w czasach przechodzenia kolei na ogrzewanie elektryczne. Obecnie żadna czynna w ruchu planowym sztuka nie posiada czynnych sprzęgów żadnego konwencjonalnego typu ogrzewania, natomiast wszystkie posiadają własne ogrzewanie powietrzne typu Webasto, zasilane z akumulatorów wagonu. Takie rozwiązanie zostało zastosowane z powodu użytkowania wagonów głównie jako doczepne do SZT, gdzie nie ma możliwości ogrzewania wagonu z lokomotywy.

Toalety zostały umiejscowione w przedsionkach na krańcach wagonu, w jednym z przedsionków znajduje się także szafa elektryczna. Ze względu na podwójne drzwi, kojarzące się z wejściem do saloonu, a także układ siedzeń podobny do wagonów z westernów, wagony te zyskały przydomek „bonanza”.

Poza sezonem jest to tabor często stosowany jako wagony doczepne do SZT na trasie Chojnice - Tczew, zaś w ciepłe miesiące wagony te stanowią w podobny sposób wzmocnienia na trasie Gdynia - Hel. Wagon tego typu można zazwyczaj spotkać na pociągu Szczecinek - Gdynia, przechodzącym w Gdyni na skład do Helu.

Malowanie

Wagony 120A były początkowo malowane na oliwkowo, tak jak inne wagony osobowe PKP. Pod koniec lat osiemdziesiątych rozpoczęto wdrażanie nowego schematu malowania wagonów PKP, w związku z czym także wagony typu 120A do około 1996 roku przeszły proces zmiany malatury na zielono-kremową z szarym dachem. W wielu miejscach, takich jak Olsztyn czy Gdynia, gdzie wagony były stosowane jako doczepne do SZT, przemalowano wagony w barwy województwa, które zwykle były analogiczne z barwami prowadzących je SZT. Barwy oliwkowe przywrócono zaś w składach ciągniętych przez parowozy na trasie pomiędzy Wolsztynem a Poznaniem. W 2017 roku, w związku z wprowadzeniem nowej marki konsumenckiej Polregio w spółce Przewozy Regionalne, wagony które przeszły naprawę P5, zyskały nowy schemat malowania (czerwono-szaro-pomarańczowy). Obecnie w tej spółce każdy wagon posiada aktualne malowanie.

SA106

Podczas budowy SA106-001 wykorzystano wiele części z wagonów 120A, w pozostałych szynobusach zastosowano nowe części, jednak wzorowane na podzespołach 120A.

Przypisy

Bibliografia

• Traffic Screensaver – wagony pasażerskie. [dostęp 2008-09-26]. (pol.).
• Tabor na Helu - turyzm.ugu.pl. [dostęp 2024-04-16]. (pol.).