Rabinal Achi

Rabinal Achi espainiarren konkistaren aurreko maia kulturaren antzerki lan bat da. Lan hau bizirik Guatemalan kontserbatu da. Unescok 2005 an Gizateriaren Ahozko eta Ukizezina Ondarearen Maisulana izendatu zuen eta 2008an Gizateriaren Ondare Kultural Ukiezinaren Zerrenda Adierazgarrian sartu zuen. Lana ahozko tradizioaz mantedu da.

Jatorrizko izena maia hizkuntzaz Xajooj Tun da, "Tun (edo danborraren) Dantza". XV. mendeko dantza-drama dinastiko bat antzezten da. Maskaraz, dantzaz, musikaz eta antzerkiaz Rabinal herriko gizarte harremanak eta arazo politikoak azaltzen dira. Rabinal Guatemalako Baja Verapaz departamentuan dago. Drama maia dialekto batez antzezten da, Achi dialektoaz. Rabinal Achi urtetan klandestinoki antzezten zen. 1850 Bartolo Sis-ek testua itzuli egin zuen eta 1856an Charles Étienne Brasseur de Bourbourg apaizak ezagutu eta lehenengo aldiz argitaratu zuen.

Argumentua

Historiaren oinarria bi dinastien arteko haustura da. Alde batetik K´ich´e-ak eta bestetik Rabinalebak. Historia lau ataletan egituratzen da eta, bukaeran, K’iche’e Achí hil egiten da eta Rabinaleb dinastiaren arrakasta ezagutzen da. Argumentua modu linealez antolatzen da, beti pertsonaien elkarrizketen gainean; ez dago narratzaile bat. Historian zeremoniak, jainkoei deiak eta dantzak tartekatzen dira.

Bibliografia

• (Gaztelaniaz) Alain Breton: Rabinal Achi: un Drama Dinástico Maya del Siglo XV. Mexiko-Guatemala: Centro Francés de estudios mexicanos y centroamericanos, 1999.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) Unescoren Rabinal Achiri buruzko informazioa: http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?pg=00011&RL=00144
• (Gaztelaniaz) Antzezlanaren ezaugarriak: https://web.archive.org/web/20120719030117/http://patrimoniomundialguatemala.org/rabinal-achi/4-informacion/5-rabinal-achi.html
• (Gaztelaniaz) Rabinal Achiri buruzko dokumentala: http://www.youtube.com/watch?v=OCKzEcqBseU

• Datuak: Q1896961
• Multimedia: Rabinal Achi / Q1896961